Η ψυχολογία πίσω από το κίνημα αντι-εμβολιασμού!

Δρ. Αναστασία Κοτσοπούλου
Ψυχολόγος CPsychol AFBPsS
Διευθύντρια Σύγχρονο Κέντρο Υποστήριξης, Εκπαίδευσης, Έρευνας και Εποπτείας
www.psychologikokentro.gr

Η επιστημονική κοινότητα έχει από καιρό αναγνωρίσει ότι τα εμβόλια είναι αποτελεσματικά και έχουν σώσει εκατομμύρια ζωές. Ωστόσο, ένα μέρος της κοινωνίας, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, πιστεύει ότι τα εμβόλια εκθέτουν τα παιδιά σε κινδύνους για την υγεία και μπορούν να προκαλέσουν βλάβη. Αυτό το αντι-εμβολιαστικό κίνημα έχει φτάσει και στην χώρα μας τα τελευταία χρόνια.

Είναι χαρακτηριστικές οι δηλώσεις του Προέδρου της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρίας Ανδρέα Κωνσταντόπουλου, που καλεί τους γονείς να εμβολιάσουν τα παιδιά τους, λέγοντας πως κάθε χρόνο τα εμβόλια σώζουν 5 εκατ. παιδιά παγκοσμίως ενώ 3 εκατ. πεθαίνουν, λόγω έλλειψής εμβολίων.

Οι εκστρατείες δημόσιας υγείας επιδιώκουν κατά κύριο λόγο να εκπαιδεύουν σχετικά με τις πιθανές βλάβες, υπενθυμίζοντας στους γονείς ότι ο εμβολιασμός βοηθά στην πρόληψη των εστιών και προστατεύει εκείνους που δεν μπορούν να εμβολιαστούν, όπως άτομα με αλλεργίες στα εμβόλια ή πολύ μικρά παιδιά. Αλλά αυτές μπορεί να μην είναι οι αξίες που φέρνουν αποτέλεσμα για τους γονείς που διστάζουν να εμβολιάσουν τα παιδιά τους. Ένα άλλο συχνό μήνυμα στους ιστοτόπους κατά των εμβολίων είναι ότι οι υποχρεωτικές πολιτικές εμβολιασμού παραβιάζουν τις ελευθερίες των γονέων, οπότε το κίνημα αντι-εμβολιασμού φαίνεται να υπηρετεί την άποψη για ελευθερία του λόγου, κλπ. Δεν θα δείξεις όμως την ελευθερία σου, με το να θέσεις την ζωή του παιδιού σου σε κίνδυνο.

Οι άνθρωποι που δεν έχουν εμπιστοσύνη στα εμβόλια είναι απίθανο να αλλάξουν τη στάση τους βάσει επιστημονικών στοιχείων που τους παρατίθενται, σύμφωνα με μια διεθνή έρευνα, και δεν έχει να κάνει μόνο με το εκπαιδευτικό επίπεδο ενός ατόμου.

Η μελέτη, στην οποία συμμετείχαν 5.323 άτομα από 24 χώρες, αποκάλυψε ότι οι άνθρωποι που ανήκουν στο αντι-εμβολιαστικό κίνημα ή δεν εμπιστεύονται την αποτελεσματικότητά τους είναι περισσότερο διατεθειμένοι να πιστεύουν σε συνωμοσίες, να αισθάνονται επαναστατικοί ή διαφορετικοί ή να διατηρούν αντιλαϊκές νοοτροπίες, όπως είναι σκεπτικιστές της αλλαγής του κλίματος.

Τα άτομα με αντι-εμβολιακές απόψεις τείνουν να είναι “ύποπτοι προς τις φαρμακευτικές και τις ιμπεριαλιστικές παρεμβάσεις και απολαμβάνουν επίσης διαφορετική αίσθηση επειδή έχουν μειοψηφική άποψη”, δήλωσε ο Matthew Hornsey από το Πανεπιστήμιο Queensland στην Αυστραλίας. Τείνουν να είναι πιο αντίθετοι στις βελόνες και το αίμα.

Σε αυτό το άρθρο, δεν θα υποστηρίξουμε την μια ή την άλλη άποψη, θα δούμε όμως από την πλευρά της ψυχολογίας, τι δείχνουν οι μελέτες για όσους μπορούν να παρασυρθούν από γνωστικές προκαταλήψεις.

Το ανθρώπινο μυαλό, δεν είναι σαν τον υπολογιστή. Το συναίσθημα, η εμπιστοσύνη, η μνήμη μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο που διαμορφώνουμε τις πεποιθήσεις μας. Επιπλέον διακατεχόμαστε από μια «τεμπελιά» να σκεφτούμε. Η απροθυμία ή η ανικανότητα να σκεφτούμε κριτικά είναι δεμένη με το γνωστό ψυχολογικό φαινόμενο Dunning- Kruger. Πρόκειται για την γνωστική προκατάληψη που αφορά σε μια κλονισμένη σχέση μεταξύ πραγματικής γνώσης και της αντίληψης της ικανότητας. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι οι άνθρωποι με λίγη γνώση των εμβολίων μπορεί να αισθάνονται σίγουροι για τις ελάχιστες πληροφορίες που κατέχουν, είτε είναι σωστές είτε όχι. Έτσι όταν οι άνθρωποι αισθάνονται σίγουροι, δεν είναι πιθανό να εξετάσουν αν οι πεποιθήσεις αυτές είναι εσφαλμένες.

Δεν είναι τυχαίο που η Δρ. Παναγιώτα Κένδεου στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα, δήλωσε ότι ότι η προϋπάρχουσα πεποίθηση ότι τα εμβόλια είναι επικίνδυνα επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο οι γονείς αντι-εμβολιαστικού κινήματος αξιολογούν τις πληροφορίες που συναντούν και βλέπουν τις πληροφορίες σε ευθυγράμμιση με τις προ- υφιστάμενες πεποιθήσεις τους. Η πόλωση επιβεβαίωσης δημιουργεί ένα φίλτρο σε νέες πληροφορίες. Οι πληροφορίες με τις οποίες συμφωνεί ένα άτομο ενισχύονται, ενώ τα αποδεικτικά στοιχεία για το αντίθετο αγνοούνται. Είναι σημαντικό λοιπόν ο καθένας από την μεριά του να παρέχει την πιο σωστή, έγκυρη και ακριβή ενημέρωση. Οι ιατροί, οι φαρμακοποιοί, οι δάσκαλοι, οι γονείς. Οι υπέρμαχοι των εμβολίων υποστηρίζουν, πως με το να μην εμβολιάσεις το παιδί σου θέτεις σε κίνδυνο τα υπόλοιπα παιδιά, και είναι μια αντικοινωνική συμπεριφορά, σαν να περνάς με κόκκινο στο δρόμο. Θα πρέπει να υπενθυμίζουμε σε όλους να σκεφτούν κριτικά και να αναζητήσουν όσα αποδεικτικά στοιχεία θέλουν προκειμένου να πειστούν για να εξασφαλίσουν το μεγαλύτερο αγαθό: την υγεία.

Η αρθρογραφία του δικτύου Green Pharmacy αντλεί στοιχεία μόνο από έγκυρες πηγές και επίσημους φορείς. Η αρθρογραφία σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ιατρική διάγνωση και αγωγή.

Βρείτε τώρα δίπλα σας ένα φαρμακείο του Δικτύου Green Pharmacy εδώ!