Mυκητιάσεις
Ορισμός και παράγοντες προδιάθεσης
Γενικός ορισμός
Οι μυκητιάσεις είναι λοιμώξεις που οφείλονται σε μύκητες. Οι μύκητες είναι μικροοργανισμοί που αναπτύσσονται όταν βρουν τις κατάλληλες συνθήκες, προσβάλλουν διάφορα σημεία του σώματος ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου. Ανάλογα με το είδος του μύκητα που προκαλεί τη λοίμωξη, οι μυκητιάσεις χωρίζονται σε κατηγορίες, με τις πιο συχνές να είναι οι δερματοφυτίες, καντιντιάσεις, και οι πιτυροσπορώσεις.
Παράγοντες που προδιαθέτουν σε δερματικές μυκητιάσεις
Το καλοκαίρι αποτελεί την κατ’ εξοχήν εποχή των μυκητιάσεων. Ο υγρός και ζεστός καιρός ευνοεί την ανάπτυξη και τη μετάδοση των μυκήτων.
Η εμφάνισή τους ευνοείται από:
- Εξωγενείς παράγοντες πχ. επαφή με μολυσμένα άτομα, ζώα, επιφάνειες, αντικείμενα, τραυματισμοί, συνθήκες υψηλής υγρασίας και θερμοκρασίας.
- Ενδογενείς παράγοντες πχ. εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα από ασθένεια ή φάρμακα, κακή κυκλοφορία του αίματος, διαβήτης, ατοπία, μακροχρόνια χρήση κορτικοστεροειδών ή αντιβιοτικών φαρμάκων, παχυσαρκία, ενδοκρινολογικές νόσοι.
Δερματοφυτίες
Αιτιολογία
Πρόκειται για τη συχνότερη μορφή μυκητιάσεων. Οι μύκητες που τις προκαλούν, γνωστοί ως δερματόφυτα, μπορούν να μολύνουν έναν οργανισμό χωρίς να προϋποθέτουν την ύπαρξη κάποιας εισόδου στο δέρμα όπως για παράδειγμα μια ανοιχτή πληγή.Τα δερματόφυτα τρέφονται από την κερατίνη και κατά συνέπεια προσβάλλουν εκείνες τις δομές του δέρματος με τη μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε κερατίνη, δηλαδή την επιδερμίδα, τις τρίχες και τα νύχια. Πολλοί τύποι μυκήτων προσβάλλουν την ανθρώπινη κερατίνη και συνήθως ανήκουν στα είδη Epidermophyton, Microsporum και Trichophyton.
Μετάδοση
Τα δερματόφυτα μεταδίδονται :
- από άνθρωπο σε άνθρωπο (από θραύσματα μύκητα ή από λέπια δέρματος που φέρουν μολυσματικά σωματίδια μύκητα).
- από ζώο σε άνθρωπο (πχ. μολυσμένο σκύλο, γάτα, τρωκτικό, κουνέλι)
- από αντικείμενο σε άνθρωπο (πχ. ρούχο, πετσέτα, κλινοσκέπασμα, βούρτσα μαλλιών μολυσμένα από λέπια δέρματος και θραύσματα μύκητα)
- από το έδαφος σε άνθρωπο (πχ. όταν περπατάμε ξυπόλυτοι σε δημόσιους χώρους, πισίνες κλπ.)
Οι δερματοφυτίες είναι μεταδοτικές. Οι μύκητες που τις προκαλούν μπορούν επιβιώνουν στο περιβάλλον για μεγάλα χρονικά διαστήματα με αποτέλεσμα η λοίμωξη να μπορεί να εμφανίζεται και μεταγενέστερα από την πρώτη επαφή.
Κλινική εικόνα
Όλες οι περιοχές του σώματος είναι εκτεθειμένες σε λοιμώξεις από δερματόφυτα, καθώς αυτά αναπτύσσονται στην εξωτερική στοιβάδα του δέρματος.
Πιο συγκεκριμένα :
Στο τριχωτό της κεφαλής
- Προσβάλλει συχνότερα τα παιδιά προεφηβικής ηλικίας.
- Προκαλούνται κυρίως από το είδος Microsporum canis που μεταδίδεται στα παιδιά από γάτες και σκύλους.
- Εκδηλώνεται με κηλίδες που μπορεί να χαρακτηρίζονται από κνησμό και ήπια απολέπιση που θυμίζει πιτυρίδα. Σε αυτή την περίπτωση, πρόκειται για μια φλεγμονώδη μορφή, με έντονη ερυθρότητα και ελάττωση των τριχών, οι οποίες γίνονται λεπτές, εύθραυστες και γκρίζες.
- Σε άλλη περίπτωση, η δερματοφυτία εμφανίζεται με τη μορφή μαύρων στιγμάτων.
- Σπανιότερα εμφανίζεται ως πιο σοβαρή μορφή, γνωστή ως κηρίο. Χωρίς θεραπεία καταλήγει σε ουλές και μόνιμη απώλεια μαλλιών.
Επιπλέον, στο συγκεκριμένο είδος δερματοφυτίας, έχει παρατηρηθεί ότι σε μια οικογένεια τα ενήλικα μέλη μπορεί να φέρουν το μύκητα στο κεφάλι χωρίς να νοσούν. Ωστόσο, τα μέλη αυτά μπορεί να επαναμολύνουν το παιδί.
Γένια
- Όπως και με το τριχωτό της κεφαλής, έτσι μπορούν να προσβληθούν τα γένια των ανδρών.
- Παρατηρούνται κυκλικές κηλίδες ξηρές και ερυθρές με απολέπιση και ενίοτε θραυσμένες τρίχες
Πρόσωπο
- Αν προσβληθεί το πρόσωπο, παρατηρούνται ερυθρές κηλίδες με ακανόνιστο πλαίσιο και κνησμό.
- Σε πιο σοβαρές μορφές μπορεί να υπάρχει απολέπιση και φλεγμονή.
Κορμός – άνω και κάτω άκρα
- Πρόκειται για την τυπική μορφή των δερματοφυτικών βλαβών.
- Συνήθως εκδηλώνεται με κυκλικές (δακτυλιοειδείς) κηλίδες που έχουν τάση να επεκτείνονται περιφερικά. Οι κηλίδες αυτές έχουν υπερυψωμένο περίγραμμα που είναι ερυθρό και λεπιδώδες ενώ στο κέντρο το δέρμα δείχνει καθαρό. Επιπλέον, τα εξανθήματα μπορεί να συνοδεύονται από κνησμό και αίσθημα πόνου.
Χέρια
- Τα δερματόφυτα που μολύνουν τα χέρια προτιμούν συνήθως τις παλάμες και τα σημεία ανάμεσα στα δάχτυλα.
- Παρουσιάζονται με ερυθρότητα, απολέπιση, κνησμό, φυσαλίδες, και υπερκεράτωση.
- Στις περισσότερες περιπτώσεις, σχετίζεται με τη δερματοφυτία των πελμάτων (δευτεροπαθής μόλυνση).
Μηρογεννητικές πτυχές
- Πιο συχνά εμφανίζεται στους άνδρες.
- Εντοπίζεται αρχικά στις πτυχές του δέρματος της μηρογεννητικής περιοχής ενώ μπορεί να εξαπλωθεί και στο ανώτερο εσωτερικό μέρος του ενός ή και των δύο μηρών.
- Εμφανίζεται ως ερυθρή-καφέ πλάκα με ελαφρώς επηρμένα όρια. Συνοδεύεται από κνησμό, ερυθρότητα, αίσθημα καύσου και απολέπιση.
- Συχνά σχετίζεται με μυκητίαση στα νύχια ή στα πέλματα, καθώς οι μύκητες μπορούν να εξαπλωθούν από εκείνα τα σημεία προς τη μηρογεννητική περιοχή.
Πόδια
- Γνωστή ως «πόδι του αθλητή», πρόκειται για μια μορφή μυκητίασης που προσβάλλει το 20% του γενικού πληθυσμού.
- Συνήθως προσβάλλονται τα διαστήματα μεταξύ των δακτύλων αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να παρουσιαστεί σε όλο το πέλμα και το εσωτερικό του πέλματος.
- Η συνηθέστερη εκδήλωση είναι αυτή στα μεσοδακτύλια διαστήματα. Χαρακτηρίζεται από έντονο κνησμό ενώ το δέρμα είναι φλεγμονώδες και υγρό. Καθώς η λοίμωξη εξελίσσεται, το δέρμα μαλακώνει. Σταδιακά οι άκρες της μολυσμένης περιοχής γίνονται λευκές και αρχίζει η απολέπιση.
- O κνησμός και οι επώδυνες ρωγμές που συχνά δημιουργούνται αποτελούν συχνά πύλη εισόδου για παθογόνα βακτήρια, οδηγώντας σε σοβαρές φλεγμονές των κάτω άκρων.
Νύχια
- Οι ονυχομυκητιάσεις εμφανίζονται στο 2-8% του παγκόσμιου πληθυσμού, με τα νύχια των ποδιών να προσβάλλονται πιο συχνά από τα νύχια των χεριών.
- Αρχικά παρουσιάζεται μια λευκή ή κίτρινη κηλίδα κάτω από την επιφάνεια του νυχιού. Καθώς η μυκητίαση επεκτείνεται, μπορεί να προκαλέσει αποχρωματισμό, παραμόρφωση της επιφάνειας του νυχιού, πάχυνση του νυχιού, διαχωρισμό από το δέρμα και σπάσιμο του νυχιού. Μπορεί να συνοδεύεται από ευαισθησία του δέρματος γύρω από το νύχι.
- Παρά τη θεραπεία, το ποσοστό υποτροπής ή/και επαναμόλυνσης κυμαίνεται σε 16-25%.
Πότε πρέπει να επισκεφτώ το γιατρό
Οι μυκητιάσεις από δερματόφυτα αντιμετωπίζονται εύκολα, εφόσον γίνει σωστή διάγνωση και θεραπεία από τον δερματολόγο. Ακόμα και στην πιο απλή μορφή, τα ερυθρά εξανθήματα και ο κνησμός μπορεί να είναι συμπτώματα άλλων αιτιών όπως αλλεργία ή έκζεμα.
Σημαντικό να επισκεφτείτε το γιατρό :
- Αν το παιδί σας έχει εμφανίσει συμπτώματα δερματοφυτίας του τριχωτού της κεφαλής.
- Αν τα συμπτώματα της δερματοφυτίας δεν έχουν βελτιωθεί ή έχουν χειροτερεύσει μετά από 2 εβδομάδες χρήσης αντιμυκητιασικών τοπικών φαρμάκων.
- Αν έχετε κάποια ασθένεια ή παίρνετε φάρμακα που εξασθενούν το ανοσοποιητικό σύστημα.
- Αν έχετε εμφανίσει συμπτώματα μυκητίασης του ποδιού και έχετε διαγνωστεί με διαβήτη ή πρόβλημα στην κυκλοφορία του αίματος.
H έγκαιρη και ακριβής διάγνωση είναι κρίσιμη, καθώς τέτοιες καταστάσεις τείνουν να χρονίζουν ενώ υπάρχουν και συχνές υποτροπές, σε πολλές περιπτώσεις ακόμα και μετά τη θεραπεία.
Φαρμακευτική αντιμετώπιση
Δεδομένου του ότι τα διάφορα είδη δερματόφυτων ανταποκρίνονται διαφορετικά στα αντιμυκητιασικά φάρμακα, η θεραπεία και η διάρκειά της πρέπει να διαμορφώνεται αναλόγως από τον δερματολόγο.
- Οι περισσότερες περιπτώσεις επιφανειακών δερματοφυτιών μπορούν να αντιμετωπιστούν με τοπική θεραπεία. Κρέμες/αλοιφές/gel/σπρέι εφαρμόζονται μία ή δύο φορές την ημέρα για διάστημα 2- 4 εβδομάδων.
- Συστήνεται επίσης εβδομαδιαία χρήση αντιμυκητιασικών σαμπουάν τόσο για λούσιμο όσο και για το σώμα ή άλλα ειδικά προϊόντα πχ. σαμπουάν με θειούχο σελήνιο
- Σε περίπτωση που υπάρχει υποψία τα ενήλικα μέλη μιας οικογένειας να φέρουν τους μύκητες στο τριχωτό της κεφαλής τους χωρίς να νοσούν, πρέπει να λούζονται παροδικά με ένα αντιμυκητιασικό σαμπουάν.
- Η από στόματος αγωγή ενδείκνυται κυρίως στη δερματοφυτία του τριχωτού της κεφαλής, του γενίου, σε ορισμένες περιπτώσεις ονυχομυκητίασης, στην εκτεταμένη δερματοφυτία του κορμού καθώς και σε περιπτώσεις που η τοπική θεραπεία δεν είναι αποτελεσματική ή η λοίμωξη είναι επίμονη.
- Σε σοβαρές φλεγμονές με έντονο κνησμό μπορεί να συνταγογραφηθούν στεροειδή φάρμακα για τοπική χρήση ή ακόμη και συνδυασμός στεροειδούς με αντιμυκητιασικό φάρμακο.
- Στην ονυχομυκητίαση, συστήνεται η θεραπεία με φαρμακευτικό βερνίκι νυχιών. Το νύχι πρέπει επίσης να λιμάρεται ώστε να μπορεί το φάρμακο να περάσει στις ενδότερες στοιβάδες του νυχιού.
- Σημαντικό είναι η αντιμυκητιασική θεραπεία να ακολουθείται συστηματικά για το σωστό χρονικό διάστημα. Η παρατεταμένη διάρκεια της αγωγής ( για παράδειγμα 12 εβδομάδες για την ονυχομυκητίαση των ποδιών) μπορεί να αποθαρρύνει την συμμόρφωση του ασθενούς. Ωστόσο αυτό είναι ιδιαίτερα επιζήμιο για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.
- Τα αντιμυκητιασικά φάρμακα για χορήγηση από το στόμα πρέπει να συνταγογραφούνται και να παρακολουθούνται από το γιατρό λόγω των πιθανών παρενεργειών και αλληλεπιδράσεων τους με άλλα φάρμακα.
- Αν η μετάδοση του μύκητα έγινε από το κατοικίδιο, τότε και αυτό θα πρέπει να εξετάζεται και να θεραπεύεται.
Σημείωση: είναι σημαντικό να γίνεται η διάγνωση από τον δερματολόγο πριν την εφαρμογή κάποιου τοπικού φαρμάκου. Στην περίπτωση της δερματοφυτίας, αν χρησιμοποιηθεί, ως πρώτη γραμμή θεραπείας, ένα τοπικό κορτιζονούχο σκεύασμα, τότε η εμφάνιση των συμπτωμάτων θα αλλάξει, κάνοντας τη διάγνωση πολύ πιο δύσκολη.
Πρόληψη
- Αποφεύγουμε να ξύνουμε τις προσβεβλημένες περιοχές καθώς μπορούμε να μεταφέρουμε το μύκητα σε διαφορετικό σημείο στο σώμα.
- Προληπτικά, κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες, μπορούν να χρησιμοποιούνται: αντιμυκητιασικό σπρέι, γέλη για ντους ή σαμπουάν (1-2 φορές την εβδομάδα).
- Τα πόδια πρέπει να πλένονται καθημερινά με σαπούνι και νερό.
- Τα σημεία μεταξύ των δακτύλων των ποδιών πρέπει να στεγνώνονται καλά.
- Τα νύχια των ποδιών πρέπει να είναι κοντά, στεγνά και καθαρά.
- Για τη σωστή εφαρμογή της θεραπείας με το φαρμακευτικό βερνίκι, το προσβεβλημένο νύχι δεν πρέπει να βάφεται (για τις γυναίκες).
- Βεβαιωνόμαστε ότι τηρούνται οι κανόνες υγιεινής και αποστείρωσης στους χώρους πχ. αισθητικής που επισκεπτόμαστε.
- Οι κάλτσες πρέπει να αλλάζονται συχνά ( κυρίως αν το πόδι ιδρώνει εύκολα ) καθώς και μετά από κάθε μπάνιο ή ντους. Προτιμούμε τις βαμβακερές κάλτσες γιατί απορροφούν τον ιδρώτα.
- Δεν κυκλοφορούμε ξυπόλητοι γύρω από πισίνες, αποδυτήρια, ντουζιέρες και άλλους δημόσιους χώρους.
- Προτιμάμε παπούτσια από υλικό που επιτρέπει στο πόδι να αναπνέει.
- Τους θερινούς μήνες, αν πρέπει να φορέσουμε κλειστά, στενά ή αθλητικά παπούτσια μπορούμε να τα ψεκάζουμε εσωτερικά με αντιμυκητιασικό σπρέι ή πούδρα.
- Παλιά παπούτσια που έχουν φορεθεί σε προηγούμενη λοίμωξη των ποδιών ή των νυχιών, μπορεί να φιλοξενούν σπόρους από μύκητες και ιδανικά δεν πρέπει να φοριούνται.
- Αντιμυκητιασική πούδρα χρησιμοποιείται προληπτικά και στις πτυχές του δέρματος.
- Δεν μοιραζόμαστε με άλλους πετσέτες, ρούχα, κάλτσες, παπούτσια.
- Δεν μοιραζόμαστε προσωπικά είδη περιποίησης (βούρτσες, χτένες, ψαλιδάκια για νύχια, προϊόντα μακιγιάζ, κρέμες σώματος) όπου μπορούν να αποικούν οι μύκητες.
- Η καλή υγιεινή με καθημερινό πλύσιμο και συχνή αλλαγή καθαρών και σιδερωμένων ρούχων είναι σημαντική για την πρόληψη των μυκητιάσεων.
- Αποφεύγουμε τα βαριά ή στενά ρούχα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, καθώς μπορεί να προκαλέσουν υπερεφίδρωση.
- Ο ρουχισμός πρέπει να είναι άνετος και να επιτρέπει την κυκλοφορία του αέρα. Προτιμώνται τα λεπτά και βαμβακερά υφάσματα.
- Αποφεύγουμε να μένουμε πολλές ώρες με βρεγμένα ρούχα ή μαγιό.
- Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, αποφεύγουμε τα ζεστά μπάνια, τις σάουνες και τα χαμάμ.
- Να τοποθετείται πάντα πετσέτα στο σημείο που θα καθίσουμε ή θα ξαπλώσουμε πχ. ξαπλώστρες, επιφάνειες γυμναστηρίου.
- Σε περίπτωση μυκητίασης στο παρελθόν, τα ρούχα θα πρέπει να πλένονται με κατάλληλο απορρυπαντικό.
- Να χρησιμοποιούνται ήπια καθαριστικά του δέρματος το καλοκαίρι.
- Όσοι ιδρώνουν υπερβολικά (δηλαδή έχουν υπεριδρωσία) μπορεί να χρειασθούν ειδική αγωγή, με διακοπτόμενη χρήση ειδικών λοσιόν και καθημερινή χρήση απορροφητικών σκευασμάτων σε μορφή πούδρας (με ή χωρίς αντιμυκητιασικά συστατικά).
- Η απώλεια του περιττού βάρους και η καλή ρύθμιση του σακχάρου σε διαβητικούς ασθενείς είναι σημαντική στην πρόληψη ή καλύτερη διαχείριση της θεραπείας.
Kαντιτιάσεις
Ορισμός
Η καντιντίαση είναι η λοίμωξη που προκαλείται από το ζυμομύκητα Candida με χαρακτηριστικό εκπρόσωπο την Candida albicans. Ο ζυμομύκητας αυτός αποτελεί μέρος της φυσιολογικής χλωρίδας του στόματος, του γαστρεντερικού συστήματος και του γυναικείου γεννητικού συστήματος αλλά συνάμα αποτελεί και ένα από τα σημαντικότερα ανθρώπινα παθογόνα μικρόβια.
Υπό ορισμένες συνθήκες, η Candida μπορεί να αυξηθεί αριθμητικά στις βλεννογόνους και στις υγρές περιοχές του δέρματος οδηγώντας σε βλεννογονοδερματικές βλάβες.
Παράγοντες προδιάθεσης
- Συνθήκες ζέστης και υγρασίας
- Στενά και συνθετικά εσώρουχα / όχι συχνές αλλαγές σε πάνες και εσώρουχα, ιδίως σε παιδιά και ηλικιωμένους
- Κακή υγιεινή
- Παχυσαρκία ( πτυχές του δέρματος που δημιουργούνται λόγω περίσσειας λίπους )
- Εγκυμοσύνη
- Διαβήτης και άλλες ενδοκρινολογικές διαταραχές
- Χρήση αντιβιοτικών, εισπνεόμενων κορτικοστεροειδών, αντισυλληπτικών
- Εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα είτε λόγω ασθένειας είτε λόγω φαρμακευτικής αγωγής
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα της καντιντίασης ποικίλλουν ανάλογα με την περιοχή του σώματος που έχει προσβληθεί.
Στο στόμα
- Στο εσωτερικό της στοματική κοιλότητας χαρακτηρίζεται από κρεμώδεις υπόλευκες πλάκες στη γλώσσα και τα τοιχώματα της κοιλότητας. Οι πλάκες αυτές είναι επίπονες και αν ξυθούν τείνουν να ματώνουν.
- H στοματική καντιντίαση θεωρείται σημαντικός δείκτης ενός εξασθενημένου ανοσοποιητικού συστήματος. Επίσης, μπορεί να αποτελεί εκδήλωση σακχαρώδη διαβήτη ή μπορεί να είναι ανεπιθύμητη ενέργεια της χρήσης εισπνεόμενου κορτικοστεροειδούς φαρμάκου πχ. λόγω άσθματος.
- Ορισμένες φορές μπορεί να εμφανίζεται και στις γωνίες του στόματος δημιουργώντας μικρές ρωγμές (πχ. από οδοντοστοιχίες που δεν εφαρμόζουν σωστά ή από την παιδική πιπίλα.
Στα γεννητικά όργανα
- Συχνότερα εμφανίζεται στις εγκύους, σε γυναίκες με διαβήτη, ή μετά από χρήση αντιβιοτικών ή αντισυλληπτικών.
- Πρόκειται για μια έντονα κνησμώδη, φλεγμονώδη κατάσταση. Χαρακτηριστική η λευκωπή/υποκίτρινη και πηχτή έκκριση από τον κόλπο, το αίσθημα καψίματος και κνησμού, καθώς και ο πόνος κατά την ούρηση και την επαφή.
- Θεωρείται κυρίως σεξουαλικά μεταδιδόμενο νόσημα , ωστόσο σε λίγες περιπτώσεις η καντιντίαση προβάλλει το ανδρικό γεννητικό σύστημα πχ. άνδρες με διαβήτη. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν κνησμό, ερυθρό και νωπό δέρμα, αίσθημα καύσου και πόνου και πιθανώς αντίστοιχο έκκριμα με τις γυναίκες.
Στις πτυχές του δέρματος
- Οι πτυχές του δέρματος χαρακτηρίζονται από ζέστη και υγρασία. Χαρακτηριστικά σημεία του σώματος αποτελούν οι πτυχές του δέρματος μεταξύ στομάχου και κοιλιάς και το δέρμα κάτω από το στήθος στις γυναίκες.
- Σε συνδυασμό με την τριβή είτε μεταξύ του δέρματος είτε με συνθετικά συνήθως υφάσματα οδηγούν σε φλεγμονή.
- Το δέρμα είναι νωπό με κόκκινα εξανθήματα και μικρές φλύκταινες ενώ υπάρχει έντονος κνησμός και αίσθημα καψίματος.
Στα νύχια
- Η καντιντιασική παρωνυχία είναι λοίμωξη στο δέρμα δίπλα στο νύχι και προκαλεί ερυθρότητα και οίδημα.
- Σε μακροχρόνια λοίμωξη, το πλάγιο τμήμα του νυχιού αποκτά μια κίτρινη χροιά ενώ το νύχι μπορεί να αποκολληθεί από το δέρμα. Σπανιότερα, προσβάλλεται το σώμα του νυχιού.
- Συμβαίνει συνήθως σε άτομα με διαβήτη ή εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα ή σε κατά τα άλλα υγιείς ανθρώπους τα χέρια των οποίων είναι συνεχώς βρεγμένα.
Πότε πρέπει να επισκεφτώ το γιατρό;
H Candida albicans είναι σοβαρό ενδονοσοκομειακό παθογόνο. Σε ορισμένα άτομα, κυρίως με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, η Candida μπορεί να εισβάλλει βαθύτερα στο δέρμα και στην κυκλοφορία του αίματος, αυξάνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης σοβαρότερων λοιμώξεων (πχ. σηψαιμία) που είναι απειλητικές για τη ζωή.
Επιπλέον, η αντιμετώπιση της καντιντιασικής λοίμωξης του δέρματος και των βλεννογόνων είναι περίπλοκη, εφόσον πιθανές υποβόσκουσες συστηματικές παθήσεις πρέπει να ληφθούν υπόψη και να γίνουν περαιτέρω εργαστηριακοί έλεγχοι.
Σημαντική λοιπόν είναι η σωστή διάγνωση, η χορήγηση της σωστής θεραπείας και η γρήγορη αντιμετώπιση των συμπτωμάτων από το δερματολόγο.
Ιατρική παρακολούθηση χρειάζεται αν :
- παρά τη θεραπεία, τα συμπτώματα δεν υποχωρούν ή χειροτερεύουν
- τα συμπτώματα επανέρχονται συχνά
- υπάρχει υποψία δευτερογενούς λοίμωξης
Φαρμακευτική αντιμετώπιση
Η θεραπεία είναι τοπική ή και συστηματική, και η διάρκειά της εξαρτάται από το τμήμα του δέρματος που έχει προσβληθεί.
- Τοπική εφαρμογή αντιμυκητιασικών φαρμάκων σε κρέμα/ αλοιφή/ πούδρα για εξωτερική χρήση στο προσβεβλημένο δέρμα.
- Για γενικευμένη λοίμωξη ή όταν η τοπική θεραπεία δεν είναι αποτελεσματική χορηγούνται αντιμυκητιασικά φάρμακα από το στόμα (προσοχή στις αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα και τις κατηγορίες ασθενών που αντενδείκνυνται πχ. εγκύους).
- Σε περιπτώσεις έντονου κνησμού και φλεγμονής, συνιστάται η τοπική εξωτερική χρήση στεροειδούς φαρμάκου για μικρό χρονικό διάστημα.
- Για κολπική χρήση, χορηγούνται αντιμυκητιασικά φάρμακα σε μορφή κρέμας εσωτερικής χρήσης ή κολπικού υποθέτου. Σημαντικό να χορηγηθεί κατάλληλη αγωγή και στον σύντροφο της γυναίκας αν έχει μολυνθεί.
- Για χρήση στη στοματική κοιλότητα, συνήθως χορηγούνται αντιμυκητιασικά διαλύματα για γαργάρες ή στοματικά gel για τοπική εφαρμογή.
Συμβουλές για τον ασθενή
- Πλύσεις του στόματος και των οδοντοστοιχιών με αντισηπτικά διαλύματα.
- Οι οδοντοστοιχίες πρέπει να εφαρμόζουν σωστά ενώ δεν πρέπει να φοριούνται το βράδυ.
- Διακοπή καπνίσματος (καθώς δυσκολεύει την ίαση).
- Για τους ασθενείς που χρησιμοποιούν στεροειδή εισπνεόμενα, το στόμα πρέπει να ξεπλένεται με νερό μετά την εισπνοή. Επίσης η σωστή τεχνική και η χρήση αεροθαλάμου μπορεί να μειώσει την πιθανότητα λοίμωξης.
- Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι τα μασώμενα προβιοτικά βοηθούν στην εξισορρόπηση της μικροβιακής χλωρίδας του στόματος.
- Διατηρούμε το δέρμα όσο πιο στεγνό γίνεται.
- Ειδικά σκευάσματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να απορροφήσουν την περίσσεια υγρασία στις πτυχές του δέρματος.
- Πλύσιμο του σώματος με ειδικά μαλακτικά καλλυντικά ως υποκατάστατα σαπουνιού.
- Καλό στέγνωμα του δέρματος και κυρίως των πτυχών μετά το πλύσιμο.
- Για τα παιδιά και τους ηλικιωμένους, συχνή αλλαγή της πάνας και καθαρισμός της περιοχής.
- Απώλεια βάρους ώστε να περιοριστούν οι πτυχές του δέρματος που προσβάλλονται από το μύκητα.
- Σωστή υγιεινή της γεννητικής περιοχής με ειδικά καθαριστικά ( αποφεύγουμε την εσωτερική χρήση εκτός αν τέτοια είναι η ένδειξη του προϊόντος ).
- Αποφεύγουμε προϊόντα με ερεθιστικούς παράγοντες πχ. άρωμα, σαπούνι
- Αποφεύγουμε τα στενά συνθετικά εσώρουχα – προτιμούμε βαμβακερά.
- Χρήση προβιοτικών σκευασμάτων από το φαρμακείο για την πρόληψη της κολπικής καντιντίασης.
- Κατά τη διάρκεια καθώς και μερικές μέρες μετά την ολοκλήρωση της κολπικής θεραπείας με αντιμυκητιασικό φάρμακο, πρέπει να χρησιμοποιούνται μέθοδοι αντισύλληψης από πολυουρεθάνη και όχι λάτεξ. Τα φάρμακα μειώνουν την προστατευτική ιδιότητα του λάτεξ.
- Για την πρόληψη της παρωνυχίας, η χρήση γαντιών μπορεί να κρατήσει το δέρμα γύρω από τα νύχια στεγνό.
- Έλεγχος του σακχάρου στα άτομα με διαβήτη.
Ποικιλόχρους πιτυρίαση
Η ποικιλόχρους πιτυρίαση είναι μια μη φλεγμονώδης επιφανειακή λοίμωξη του δέρματος που συνήθως προκαλείται από τον μύκητα του είδους Pityrosporum (Malassezia). Ο μύκητας αυτός αποτελεί μέρος της φυσιολογικής χλωρίδας του δέρματος και συνήθως βρίσκεται σε περιοχές με σμηγματογόνους αδένες, όπως το τριχωτό της κεφαλής, το πρόσωπο, τον κορμό, χωρίς να προκαλεί πρόβλημα. Όταν οι μύκητες αυτοί αυξάνονται αριθμητικά και μεταβαίνουν στη παθολογική τους μορφή, τότε προκαλούν τη δερματική λοίμωξη.
Επιδημιολογικά στοιχεία
- Η ποικιλόχρους πιτυρίαση προσβάλλει κυρίως εφήβους και νέους ενήλικες, ανεξαρτήτως φύλου, που έχουν πιο ενεργούς σμηγματογόνους αδένες.
- Είναι πιο συνήθης σε συνθήκες ζέστης και υγρασίας πχ. τους καλοκαιρινούς μήνες. Σε τροπικές περιοχές προσβάλλει το 30-40% του πληθυσμού.
- Η ποικιλόχρους πιτυρίαση εμφανίζεται σε υγιή άτομα, ενώ παράγοντες που ευνοούν την εμφάνισή της είναι :
- Υπερίδρωση ή δραστηριότητες που προκαλούν εφίδρωση, ορμονικές διαταραχές, εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα είτε λόγω ασθενείας είτε λόγω φαρμακευτικής αγωγής, συνθετικά ρούχα που δεν αφήνουν το δέρμα να αναπνέει , χρήση λιπαρών καλλυντικών κ.ά.
- Δεν είναι κολλητική.
Κλινική εικόνα
- Η ποικιλόχρους πιτυρίαση μπορεί να έχει αιφνίδια έναρξη, και σε ορισμένες περιπτώσεις τα εξανθήματα δεν γίνονται αμέσως αντιληπτά από το προσβεβλημένο άτομο.
- Τα εξανθήματα εμφανίζονται πιο συχνά στο θώρακα και την πλάτη και με μικρότερη συχνότητα στο λαιμό, τα άνω άκρα και το τριχωτό της κεφαλής. Στα παιδιά μπορεί να προσβληθεί και το πρόσωπο.
- Το χαρακτηριστικό αυτού του είδους μυκητίασης είναι οι διαφορετικές αποχρώσεις των εξανθημάτων ( εξ ’ου και η ονομασία ποικιλόχρους ).
- Αρχικά, εκδηλώνεται με ερυθρές ή καφέ-γαλακτόχρωες ή καφέ ασύμμετρες κηλίδες ποικίλου μεγέθους.
- Άτομα με πιο ανοιχτόχρωμο δέρμα συνήθως εμφανίζουν πιο σκούρες κηλίδες ενώ άτομα με σκουρόχρωμο δέρμα εμφανίζουν πιο ανοιχτόχρωμες κηλίδες.
- Αν το δέρμα εκτεθεί στην ηλιακή ακτινοβολία, οι κηλίδες φαίνονται υποχρωματικές σε σχέση με το υγιές δέρμα. Αυτό συμβαίνει γιατί οι μύκητες παράγουν ουσίες που σταματούν την παραγωγή της μελανίνης, με αποτέλεσμα τα προσβεβλημένα σημεία του δέρματος να μην μαυρίζουν. Συνεπώς, μετά από έκθεση στον ήλιο είναι πιο εύκολο να εντοπιστούν τα εξανθήματα καθώς είναι πολύ πιο ανοιχτόχρωμα από την υπόλοιπη επιδερμίδα.
- Οι κηλίδες αυτές είναι στην ουσία μικρές πλάκες που, αν ξυστούν, αφήνουν μικρά λέπια. Η παρουσία των λεπιών είναι βασικός διαγνωστικός παράγοντας αυτού του είδους μυκητίασης.
- Τα εξανθήματα μπορεί να συνοδεύονται και από ήπιο κνησμό.
Πότε πρέπει να επισκεφτώ το γιατρό;
Η ποικιλόχρους πιτυρίαση είναι μία επίμονη μορφή μυκητίασης. Λόγω της ποικίλης εμφάνισής τους, τα εξανθήματα μπορεί να είναι σύμπτωμα άλλων τύπων μυκητίασης ή άλλων νόσων όπως έκζεμα, ψωρίαση, λεύκη.
- Για τη σωστότερη αντιμετώπιση των συμπτωμάτων είναι σημαντικό η διάγνωση να γίνεται από τον δερματολόγο.
- Η ανάγκη επίσκεψης στο δερματολόγο επιβάλλεται και στην περίπτωση που τα συμπτώματα δεν έχουν βελτιωθεί με τη θεραπεία που έχει προταθεί ή έχουν χειροτερέψει.
Φαρμακευτική αντιμετώπιση
Αν ο ασθενής μείνει χωρίς θεραπεία, τότε αυξάνεται ο αριθμός των κηλίδων στο δέρμα και εμφανίζονται περισσότερες δυσχρωμίες.
Τοπική χρήση
- Είναι η πρώτη γραμμή αντιμετώπισης για περιοχές με μικρή έκταση. Κρέμες, αλοιφές, λοσιόν, gel συνήθως εφαρμόζονται για 2-3 εβδομάδες και, στις περισσότερες περιπτώσεις, η διάρκεια αυτή είναι αρκετή για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.
- Αντιμυκητιασικό σαμπουάν με κετοκοναζόλη μπορεί να χρησιμοποιηθεί καθημερινά τόσο στο κεφάλι όσο και στο σώμα. Συνήθης διάρκεια χρήσης είναι οι 5 ημέρες.
- Εναλλακτικά, χρησιμοποιείται καθημερινά σαμπουάν με θειούχο σελήνιο ( σε κεφάλι και σώμα). Συνήθης διάρκεια χρήσης είναι οι 7-10 ημέρες. Αποφεύγεται στις εγκύους.
Από στόματος χρήση
- Σε περιπτώσεις όπου οι κηλίδες έχουν μεγάλη έκταση, ή αν δεν υπάρχει βελτίωση με τις τοπικές θεραπείες, προτιμώνται τα αντιμυκητιασικά φάρμακα που χορηγούνται από το στόμα. Ωστόσο, πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν πιθανές αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα και παρενέργειες. Επιπλέον, αντενδείκνυνται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Υποτροπή
Η θεραπεία πρέπει να εφαρμόζεται σχολαστικά σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού, καθώς ανεπαρκής θεραπεία οδηγεί σε υποτροπή αυτού του είδους της μυκητίασης.
Ωστόσο, οι υποτροπές δεν οφείλονται πάντα στη μη σωστή εφαρμογή της θεραπείας, αλλά και στην ύπαρξη των παραγόντων προδιάθεσης όπως η λιπαρή επιδερμίδα ή οι κλιματικές συνθήκες.
Σημαντικό είναι η θεραπεία να επαναλαμβάνεται όποτε επανέρχονται εξανθήματα με απολέπιση.
Σημείωση: Ο αποχρωματισμός που μπορεί να παραμένει δεν σημαίνει ότι η θεραπεία δεν ήταν αποτελεσματική. Εφόσον δεν υπάρχει απολέπιση στο σημείο, τότε δεν χρειάζεται περαιτέρω συνέχιση της θεραπείας. Η φυσική επαναφορά του χρώματος του δέρματος θα επέλθει μερικούς μήνες μετά τη θεραπεία ή συντομότερα, μετά από έκθεση στον ήλιο.
Πρόληψη
- Αποφεύγουμε την υπερβολική έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, η οποία μπορεί να προκαλέσει ή να επιδεινώσει τα συμπτώματα.
- Προτιμούμε ένα μη λιπαρό αντηλιακό και γενικά αποφεύγουμε τα λιπαρά καλλυντικά.
- Αποφεύγουμε τα στενά συνθετικά ρούχα. Προτιμούμε υφάσματα που επιτρέπουν στο δέρμα να αναπνέει πχ. βαμβακερά.
- Αποφεύγουμε τα πολύ ζεστά και με υγρασία μέρη (πχ. σάουνα).
- Για τις περιπτώσεις συχνών υποτροπών
- Προτείνεται η προληπτική χρήση ενός αντιμυκητιασικού σαμπουάν ή καθαριστικού μια-δυο μέρες πριν από την έκθεση στον ήλιο.
- Ο γιατρός μπορεί να συστήσει τη χρήση αντιμυκητιασικού σαμπουάν ή σαμπουάν με θειούχο σελήνιο κάποιες μέρες κάθε μήνα.
- Σε συχνές υποτροπές με μεγάλη έκταση, μπορούν να συνταγογραφηθεί μηνιαία δόση αντιμυκητιασικού φαρμάκου από το στόμα.