Η αθέατη διαδρομή των φυτοφαρμάκων

Τα φυτοφάρμακα, επίσημα γνωστά ως “φυτοπροστατευτικά προϊόντα”, σχεδιάστηκαν για να προστατεύουν τις καλλιέργειες από έντομα, ασθένειες και ζιζάνια. Ωστόσο, η υπερβολική ή λανθασμένη χρήση τους οδηγεί σε κάτι που δύσκολα αντιλαμβάνεται ο καταναλωτής: τη σταδιακή συσσώρευση υπολειμμάτων στις τροφές που καταναλώνει καθημερινά.

Οι σύγχρονες γεωργικές πρακτικές, ιδιαίτερα σε εντατικές καλλιέργειες, στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό στα φυτοφάρμακα για την αύξηση της παραγωγής. Αν και υπάρχουν κανονισμοί για την ορθή χρήση και τα μέγιστα επιτρεπτά όρια υπολειμμάτων, στην πράξη παρατηρούνται αποκλίσεις: καθυστερημένοι ψεκασμοί πριν τη συγκομιδή, χρήση μη εγκεκριμένων ουσιών, ακόμα και παρατυπίες στην αποθήκευση και μεταφορά των προϊόντων.

Από το χωράφι στο τραπέζι

Τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων μπορούν να περάσουν από διάφορα στάδια της αλυσίδας εφοδιασμού μέχρι να φτάσουν στο πιάτο μας.

Κατά την καλλιέργεια. Λάθος δόσεις, μη τήρηση χρόνου αναμονής πριν τη συγκομιδή ή χρήση απαγορευμένων ουσιών.
Κατά τη μεταφορά και αποθήκευση. Επιμολύνσεις από άλλες παρτίδες ή ανεπαρκής καθαρισμός αποθηκευτικών χώρων.
Κατά την επεξεργασία. Σε κάποιες περιπτώσεις, τα φυτοφάρμακα δεν απομακρύνονται με το πλύσιμο ή το μαγείρεμα (αντίθετα, μπορεί να εισχωρήσουν ακόμα πιο βαθιά στον καρπό).
Κατά την κατανάλωση. Πολλά προϊόντα καταναλώνονται ωμά (όπως τα φρούτα και τα σαλατικά), γεγονός που αυξάνει την πιθανότητα πρόσληψης υπολειμμάτων.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις στην υγεία;

Αν και σε μικρές ποσότητες τα περισσότερα φυτοφάρμακα θεωρούνται “ασφαλή” από τις αρμόδιες αρχές, η χρόνια έκθεση, έστω και σε χαμηλές δόσεις, μπορεί να έχει σωρευτικές συνέπειες, ιδιαίτερα σε παιδιά, εγκύους και άτομα με ευαισθησίες. Μελέτες έχουν συνδέσει την έκθεση σε φυτοφάρμακα με:

Διαταραχές στο ενδοκρινικό σύστημα
Νευρολογικά προβλήματα
Ανοσοκαταστολή
Αυξημένο κίνδυνο για ορισμένες μορφές καρκίνου
Προβλήματα γονιμότητας.

Σημειώνεται ότι η μακροχρόνια έκθεση σε “κοκτέιλ” υπολειμμάτων από διαφορετικά φυτοφάρμακα είναι ένα φαινόμενο που ακόμα μελετάται και προκαλεί ανησυχία στους επιστήμονες, καθώς τα αθροιστικά αποτελέσματα μπορεί να είναι απρόβλεπτα.

Τα πιο επιβαρυμένα με φυτοφάρμακα φρούτα και λαχανικά

Το EWG (Environmental Working Group), μη κερδοσκοπικός οργανισμός με έδρα τις ΗΠΑ, που δραστηριοποιείται στην προστασία της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος, δημοσίευσε πρόσφατα λίστα με τα 12 πιο επιβαρυμένα με φυτοφάρμακα φρούτα και λαχανικά (στις Ηνωμένες Πολιτείες). Οι αρνητικοί “πρωταθλητές”:

Σπανάκι
Φράουλες
Λάχανο κατσαρό, λαχανίδες και γενικά πράσινα φυλλώδη
Σταφύλια
Ροδάκινα
Κεράσια
Νεκταρίνια
Αχλάδια
Μήλα
Βατόμουρα
Μύρτιλα (blueberries)
Πατάτες

Υπάρχει λύση;

Απέναντι σε αυτή την πρόκληση, υπάρχουν τρόποι για να προστατευτεί ο καταναλωτής, τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και μέσα από συλλογικές δράσεις.

Επιλογή βιολογικών προϊόντων. Αν και όχι πάντα 100% απαλλαγμένα από φυτοφάρμακα (λόγω διασταυρούμενης επιμόλυνσης), τα βιολογικά προϊόντα έχουν αυστηρότερους κανόνες και πολύ χαμηλότερα ποσοστά υπολειμμάτων.
Τοπικότητα και εποχικότητα. Τα φρούτα και λαχανικά εποχής από τοπικούς παραγωγούς συνήθως απαιτούν λιγότερη χημική παρέμβαση για την ανάπτυξή τους, ενώ αποφεύγονται τα χημικά της συντήρησης κατά τη μεταφορά.
Πλύσιμο και αποφλοίωση. Το καλό πλύσιμο, το μούλιασμα σε νερό με μαγειρική σόδα και το καθάρισμα της φλούδας (εκεί όπου είναι δυνατόν) μπορεί να μειώσουν σημαντικά την παρουσία υπολειμμάτων.
Ενημέρωση και πίεση προς την πολιτεία. Σαν καταναλωτές, έχουμε δύναμη. Η στήριξη αγορών χωρίς φυτοφάρμακα και η πίεση για πιο αυστηρούς ελέγχους και διαφάνεια μπορούν να φέρουν θεσμικές αλλαγές.

Ο ρόλος της πολιτείας

Οι κρατικοί μηχανισμοί έχουν υποχρέωση να προβαίνουν σε τακτικούς ελέγχους, να δημοσιοποιούν τα αποτελέσματα και να εφαρμόζουν κυρώσεις σε περιπτώσεις παραβάσεων. Επίσης, η ενίσχυση της βιολογικής γεωργίας και η εκπαίδευση των αγροτών σε ορθές πρακτικές χρήσης φυτοφαρμάκων είναι καθοριστικής σημασίας.

Ένα πιάτο γεμάτο συνείδηση

Η διατροφή μας δεν πρέπει να είναι μόνο θέμα γεύσης ή θερμίδων. Κάθε αγορά μας μπορεί να στείλει ένα μήνυμα για τρόφιμα καθαρά, ασφαλή, με σεβασμό στον άνθρωπο και τη φύση. Γιατί, τελικά, το τι βάζουμε στο πιάτο μας, δεν καθορίζει μόνο τη δική μας υγεία, αλλά και την υγεία του πλανήτη ολόκληρου.

Η αρθρογραφία του δικτύου Green Pharmacy αντλεί στοιχεία μόνο από έγκυρες πηγές και επίσημους φορείς. Η αρθρογραφία σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ιατρική διάγνωση και αγωγή.

Βρείτε τώρα δίπλα σας ένα φαρμακείο του Δικτύου Green Pharmacy εδώ!