Αυτοεξέταση μαστών: ψηλαφίζοντας την υγεία
Τα δύο σκέλη της αυτοεξέτασης του μαστού
H αυτοεξέταση μαστού είναι μια διαδικασία ελέγχου των μαστών, που κάνει η ίδια η γυναίκα μετά τα 18-20 έτη της σε μηνιαία βάση. Συστήνεται να διενεργείται μόλις τελειώνει η έμμηνος ρύση έως και 1 εβδομάδα αργότερα (περίπου δηλαδή μεταξύ 8ης – 10ης ημέρας του κύκλου). Σε μετεμμηνοπαυσιακές και χειρουργικά εμμηνοπαυσιακές γυναίκες η αυτοεξέταση μαστού θα πρέπει να γίνεται μια συγκεκριμένη ημερολογιακή ημέρα κάθε μήνα (για παράδειγμα κάθε 1η του μήνα).
Η αυτοεξέταση μαστού περιλαμβάνει δυο βήματα, την επισκόπηση και την ψηλάφηση. Παρακάτω συνοψίζονται οι τυπικές κινήσεις που ακολουθούνται [1] [2] [3]:
Επισκόπηση
- Σταθείτε μπροστά στον καθρέφτη, σε χώρο καλά φωτιζόμενο, με τα χέρια χαλαρά στο πλάι. Γυρίστε από το ένα πλάι στο άλλο και εξετάστε το στήθος οπτικά για τυχόν αλλαγές στο σχήμα των μαστών, το μέγεθος, το χρώμα, τις θηλές ή για εμφανείς εξωτερικές αλλοιώσεις ή ύπαρξη κάποιου εξογκώματος.
- Σηκώστε τα χέρια σας ψηλά πάνω από το κεφάλι ώστε να δείτε όλο το μαστό από διάφορες οπτικές γωνίες. Επαναλάβετε τους ίδιους ελέγχους.
- Τοποθετήστε τα χέρια σας στους γοφούς και σφίξτε τους θωρακικούς μύες. Επαναλάβετε τους ίδιους ελέγχους.
Ψηλάφηση σε όρθια θέση
Πολλές γυναίκες επιλέγουν να κάνουν την αυτοεξέταση σε όρθια θέση, ενώ κάνουν ντους.
- Χρησιμοποιήστε το δεξί σας χέρι για να εξετάσετε το αριστερό σας στήθος και μετά το αντίστροφο.
- Με τις άκρες των τριών μεσαίων δακτύλων σας, πιέστε κάθε μέρος του μαστού. Χρησιμοποιήστε ελαφριά πίεση, μετά μέτρια και μετά δυνατή. Ψάξτε για τυχόν οζίδια, παχιά σημεία ή άλλες αλλαγές.
- Κινήστε το χέρι σας με κυκλικές κινήσεις, ώστε να καλύψετε κάθε περιοχή του μαστού σας.
- Πιέστε τον ιστό που βρίσκεται πιο κοντά στη μασχάλη σας. Φροντίστε να ελέγξετε κάτω από την θηλή σας και πιέστε τη θηλή για να ελέγξετε αν υπάρχει έκκριση.
- Επαναλάβετε τα βήματα στην άλλη πλευρά.
Ψηλάφηση σε ύπτια θέση
Η αυτοεξέταση σε ύπτια θέση δημιουργεί φυσική συμπίεση στον ιστό του μαστού. Αυτό διευκολύνει την ανίχνευση αλλαγών, ειδικά σε μεγάλα στήθη.
- Ξαπλώστε με ένα μαξιλάρι κάτω από τον δεξί σας ώμο. Τοποθετήστε το δεξί σας χέρι πίσω από το κεφάλι σας.
- Με τις άκρες των μεσαίων δακτύλων του αριστερού σας χεριού, ελέγξτε όλα τα μέρη του δεξιού σας μαστού. Χρησιμοποιήστε ελαφριά, μέτρια και ισχυρή πίεση. Οι κινήσεις πίεσης πρέπει να είναι ανοδικές, καθοδικές, κυκλικές και ακτινωτές, σε όλη την επιφάνεια του μαστού.
- Φροντίστε να ελέγξετε όλες τις περιοχές, όπως κάτω από τη μασχάλη και γύρω από την θηλή. Πιέστε απαλά τη θηλή για να ελέγξετε αν υπάρχει έκκριση.
- Αλλάξτε πλευρά και επαναλάβετε με το αντίθετο χέρι και στήθος.
Η καταγραφή τυχόν αλλαγών σε ένα σημειωματάριο βοηθά στον έλεγχο της πορείας τους στον επόμενο έλεγχο.
Σε κάθε περίπτωση, η γυναίκα μπορεί να ζητήσει από τον μαστολόγο να της δείξει τη σωστή τεχνική αυτοεξέτασης, προσαρμοσμένη στις ανάγκες της και στη φυσιολογία των μαστών της.
Ποιες αλλαγές αναφέρουμε;
Πολλές γυναίκες εντοπίζουν εξογκώματα ή άλλες αλλαγές στους μαστούς τους κατά την αυτοεξέταση. Πολλές από αυτές τις αλλαγές είναι φυσιολογικές και συμβαίνουν στο πλαίσιο του καταμήνιου κύκλου.
Ποιες αλλαγές πρέπει να αναφερθούν στον ειδικό μαστολόγο:
- Μεταβολή στο μέγεθος ή στο σχήμα ή στο περίγραμμα του μαστού
- Μια σκληρή μάζα που αναπτύσσεται στον μαστό ή στη μασχάλη
- Αλλαγές στη θηλή (όπως ασυνήθιστες εκκρίσεις ή εμφάνιση εξανθήματος/ερεθισμού ή εισολκή – δηλαδή θηλή που γυρίζει προς τα μέσα)
- Αλλαγές στο χρώμα και την υφή του δέρματος των μαστών (υφή σαν φλοιός πορτοκαλιού)
- Τραβήγματα του δέρματος προς τα μέσα (σε κάποια περιοχή του μαστού)
- Εμμένων πόνος σε συγκεκριμένο σημείο του μαστού ή της μασχάλης
Η ψυχολογία πίσω από την αυτοεξέταση
Μελέτες[4] που έχουν αξιολογήσει τον αντίκτυπο της αυτοεξέτασης του μαστού έδειξαν ότι όσες γυναίκες αυτοεξετάζονται είναι πιο πιθανό να αναζητήσουν ιατρική φροντίδα πιο γρήγορα, άρα να προλάβουν έναν όγκο πριν την εξέλιξή του.
Η γνώση της φυσιολογικής μορφής και υφής των μαστών μειώνει τον φόβο και ενισχύει την άνεση της γυναίκας με το σώμα της. Η εξοικείωση περιορίζει τον πανικό σε περίπτωση ευρημάτων, καθώς η γυναίκα αναγνωρίζει τι είναι φυσιολογικό και τι όχι. Κατ’ επέκταση, η αυτοεξέταση δίνει στις γυναίκες την αίσθηση του ελέγχου και της ευθύνης για την υγεία τους, ενισχύοντας την αυτοπεποίθησή τους. Άρα μια γυναίκα που είναι ψυχολογικά προετοιμασμένη, είναι πιο πιθανό να αναγνωρίσει έγκαιρα κάποια αλλαγή και να αναζητήσει ιατρική βοήθεια.
Αυτοεξέταση μαστών : φίλος ή εχθρός;
Σύμφωνα με την Ελληνική Γυναικολογική Εταιρεία Παθήσεων του Μαστού, γύρω από την αυτοεξέταση των μαστών υπάρχει μια λεπτή ισορροπία [5] μεταξύ εφησυχασμού και εμμονής.
Ένα ποσοστό γυναικών εφησυχάζει επειδή δεν εντόπισε «κάτι ύποπτο» κατά την αυτοεξέταση. Επιλέγει λοιπόν να αποφύγει την τακτική εξέταση από τον γιατρό. Ωστόσο, ο όγκος που μπορεί να γίνει αντιληπτός με την ψηλάφηση συνήθως έχει διάμετρο μεγαλύτερη των 3 εκατοστών. Αντίθετα ο μαστολόγος, μπορεί να τον ανιχνεύσει ήδη από το 1 εκατοστό. Επιπλέον, η ύπαρξη ενός σχετικά πυκνού/ οζώδους μαστού μπορεί να δυσκολέψει την ψηλάφηση ακόμη και για τον μαστολόγο.
Ποιο είναι το αποτέλεσμα; Η απουσία κλινικής εξέτασης, συνεκτίμησης του ιστορικού και απεικονιστικών εξετάσεων, μπορούν δυνητικά να καθυστερήσουν μια διάγνωση ακόμη και για χρόνια. Έτσι, όταν γίνει η διάγνωση, η νόσος είναι βρίσκεται ήδη σε προχωρημένο στάδιο, με την αντιμετώπισή της να είναι πιο δύσκολη.
Στον αντίποδα, άλλες γυναίκες που αυτοεξετάζονται αποκτούν μια εμμονή και φοβία για τον καρκίνο μαστού. Καθώς δεν είναι σε θέση να διακρίνουν -κατά την ψηλάφηση- τη διαφορά της υφής ενός καρκινικού όγκου με ένα απλό ογκίδιο, επισκέπτονται τον γιατρό και επιμένουν στη διενέργεια βιοψίας, προκειμένου να σιγουρευτούν.
Συνοψίζοντας τα παραπάνω, η Εθνική Συμμαχία για τον Καρκίνο του Μαστού των Η.Π.Α. [6] αναφέρει, σε σχετική δήλωση θέσης της, ότι δεν υπάρχουν επί του παρόντος επιστημονικά στοιχεία από τυχαιοποιημένες μελέτες που να αποδεικνύουν ότι η αυτοεξέταση του μαστού επιτρέπει στις γυναίκες να ανιχνεύουν τον καρκίνο του μαστού σε πρώιμα στάδια, απουσία κλινικής συνεκτίμησης.
Επιπλέον, τα στοιχεία από τις πολυκεντρικές μελέτες που έχουν διεξαχθεί δείχνουν ότι η αυτοεξέταση του μαστού αυξάνει σημαντικά τον αριθμό των καλοήθων όγκων που ανιχνεύονται, με αποτέλεσμα την αύξηση του άγχους, των επισκέψεων σε γιατρούς και των περιττών βιοψιών. Πιο συγκεκριμένα, η αυτοεξέταση των μαστών διπλασιάζει τη συχνότητα των χειρουργικών βιοψιών με καλοήθες αποτέλεσμα, χωρίς να βελτιώνει την επιβίωση των ασθενών με καρκίνο, λόγω καθυστερημένης διάγνωσης.
Πού καταλήγουμε λοιπόν;
Αρκεί η αυτοεξέταση μαστού; Όχι!
Η αυτοεξέταση των μαστών είναι μια απλή και σημαντική συνήθεια, η οποία έχει όμως όρια.
Κάθε γυναίκα έχει το δικαίωμα και την ελευθερία να προχωρεί σε αυτοεξέταση. Θα πρέπει να αντιλαμβάνεται όμως ότι η αυτοεξέταση δεν μπορεί να αντικαταστήσει τις κλινικές εξετάσεις από τους ειδικούς. Σκοπός της αυτοεξέτασης ήταν και παραμένει η «αυτογνωσία ή αυτο-αναγνώριση», με την έννοια να γνωρίζει η γυναίκα το «φυσιολογικό» του στήθους της και να μπορεί να διακρίνει και να αναφέρει στον γιατρό πιθανές αλλαγές. Θεωρείται βέβαια αυτονόητο ότι τα οφέλη της αυτοεξέτασης ενισχύονται όταν οι γυναίκες λαμβάνουν ειδική εκπαίδευση σχετικά με την τεχνική της αυτοεξέτασης.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Μαστολογίας[7], το πιο σημαντικό -στα πλαίσια της δευτερογενούς πρόληψης- είναι οι επαγγελματίες υγείας να υπενθυμίζουν στο κοινό να μην παραλείπει την ετήσια προληπτική κλινική εξέταση μαστών και τις άλλες απεικονιστικές εξετάσεις. Απώτερος στόχος όλων των μεθόδων είναι η έγκαιρη ανίχνευση όγκων, ακόμη και σε πολύ μικρές διαστάσεις, ώστε να έχουμε τα βέλτιστα θεραπευτικά αποτελέσματα για την κάθε γυναίκα.
Η αρθρογραφία του δικτύου Green Pharmacy αντλεί στοιχεία μόνο από έγκυρες πηγές και επίσημους φορείς. Η αρθρογραφία σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ιατρική διάγνωση και αγωγή.
Βρείτε τώρα δίπλα σας ένα φαρμακείο του Δικτύου Green Pharmacy εδώ!