Η σχέση ψυχολογίας και ανοσοποιητικού : η επίδραση του στρες στην ευπάθεια στις ιώσεις.

Ο μηχανισμός του στρες

Ας ξεκινήσουμε με μια παραδοχή: το στρες είναι μια φυσιολογική και εξελικτικά χρήσιμη αντίδραση. Όταν το σώμα αντιληφθεί έναν κίνδυνο, ενεργοποιεί τον άξονα υποθαλάμου–υπόφυσης–επινεφριδίων (ΥΥΕ, ένα γνωστό και καλά τεκμηριωμένο νευροενδοκρινικό σύστημα), και απελευθερώνει ορμόνες όπως η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη, που προετοιμάζουν τον οργανισμό για δράση: αυξάνουν τους καρδιακούς παλμούς, την αρτηριακή πίεση, την εγρήγορση και τη ροή ενέργειας στους μυς.

Αυτή η “αντίδραση πάλης ή φυγής” (fight or flight) είναι απόλυτα φυσιολογική και βραχυπρόθεσμα ωφέλιμη. Όταν όμως το στρες γίνεται χρόνιο, όπως συμβαίνει σε περιόδους οικονομικής πίεσης, υπερβολικής εργασίας ή συναισθηματικής φόρτισης, η συνεχής έκκριση κορτιζόλης προκαλεί καταστολή του ανοσοποιητικού. Τα λευκά αιμοσφαίρια μειώνονται, η παραγωγή αντισωμάτων περιορίζεται και η ικανότητα του οργανισμού να αντιμετωπίζει ιούς εξασθενεί.

 

Πώς το στρες ανοίγει την πόρτα στις ιώσεις

Η επίδραση του στρες στην ευπάθεια στις ιώσεις έχει αποδειχθεί σε πλήθος ερευνών. Σε ένα από τα πιο γνωστά πειράματα, ερευνητές του κορυφαίου παγκοσμίως Πανεπιστημίου Carnegie Mellon εξέθεσαν υγιείς εθελοντές σε έναν κοινό ιό του κρυολογήματος. Όσοι είχαν δηλώσει υψηλά επίπεδα στρες τις προηγούμενες εβδομάδες είχαν διπλάσια πιθανότητα να νοσήσουν, σε σχέση με όσους ζούσαν πιο ήρεμα.

Η εξήγηση είναι βιολογική: η κορτιζόλη αναστέλλει τη δραστηριότητα των λεμφοκυττάρων Τ και των μακροφάγων, των κυττάρων δηλαδή που εντοπίζουν και καταστρέφουν τους ιούς. Παράλληλα, μειώνει την παραγωγή κυτοκινών (πρωτεΐνες που ρυθμίζουν τη φλεγμονώδη αντίδραση) και την επικοινωνία των ανοσοκυττάρων. Έτσι, όταν ένας ιός εισβάλει, το σώμα αργεί να αντιδράσει, και τα συμπτώματα είναι συχνά εντονότερα και παρατεταμένα.

Όμως, η επίδραση δεν είναι μόνο βιολογική. Το στρες αλλάζει και τις συνήθειες ζωής: οδηγεί σε κακό ύπνο, μειωμένη όρεξη για υγιεινή διατροφή, αυξημένη κατανάλωση καφέ ή αλκοόλ και παραμέληση της άσκησης. Όλα αυτά λειτουργούν σωρευτικά εις βάρος της άμυνας του οργανισμού. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι περίοδοι έντονης ψυχολογικής φόρτισης, όπως οι εξετάσεις, οι επαγγελματικές προθεσμίες ή οι οικογενειακές εντάσεις, συνοδεύονται συχνά από κρυολογήματα και ιώσεις.

 

Ο φαύλος κύκλος στρες και ασθένειας

Όταν αρρωσταίνουμε, ο οργανισμός μας καταβάλλει ενέργεια για να αντιμετωπίσει την ίωση. Το στρες, όμως, εμποδίζει αυτή την αποκατάσταση, αυξάνοντας περαιτέρω την κόπωση και καθυστερώντας την ανάρρωση. Το αποτέλεσμα είναι ένας φαύλος κύκλος: το στρες προκαλεί νόσο, η νόσος προκαλεί περαιτέρω στρες, και το ανοσοποιητικό εγκλωβίζεται σε μια συνεχή κατάσταση εξάντλησης.

Αυτή η αλληλεπίδραση εξηγεί γιατί άνθρωποι που ζουν για χρόνια σε στρεσογόνα περιβάλλοντα (εργασιακά, κοινωνικά ή οικογενειακά) παρουσιάζουν συχνότερα επαναλαμβανόμενες ιώσεις, αλλεργίες ή χρόνια φλεγμονή. Ο οργανισμός τους βρίσκεται διαρκώς σε “συναγερμό”, χωρίς να έχει την ευκαιρία να ανακάμψει.

 

Πώς να προστατεύσουμε σώμα και ψυχή

Η ενίσχυση του ανοσοποιητικού απαιτεί ολιστική φροντίδα του σώματος και του νου. Μερικές πρακτικές στρατηγικές είναι οι εξής:

 

Ποιοτικός ύπνος

Ο ύπνος λειτουργεί ως “φυσικό εμβόλιο” για το ανοσοποιητικό. Στον λεγόμενο ύπνο βραδέων κυμάτων (στάδιο N3), τη φάση του βαθιού, πραγματικά αναζωογονητικού ύπνου, ο οργανισμός παράγει κυτοκίνες που βοηθούν στην άμυνα ενάντια σε λοιμώξεις και ιώσεις. Η στέρηση ύπνου, αντίθετα, μειώνει τη δράση των φυσικών φονικών κυττάρων (Natural Killer Cells – NK Cells), δηλαδή των λευκών αιμοσφαιρίων που αναγνωρίζουν και καταστρέφουν τα κύτταρα που έχουν μολυνθεί από ιούς.

 

Ισορροπημένη διατροφή

Φρούτα, λαχανικά, τροφές πλούσιες σε βιταμίνες C, D, Ε, ψευδάργυρο και σελήνιο ενισχύουν την αντιοξειδωτική προστασία. Η επαρκής ενυδάτωση και η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε προβιοτικά (όπως το γιαούρτι) βοηθούν στη διατήρηση υγιούς μικροβιώματος.

 

Τακτική φυσική άσκηση

Η μέτρια άσκηση ενισχύει την κυκλοφορία του αίματος και βοηθά τα ανοσοκύτταρα να διανέμονται πιο αποτελεσματικά. Ταυτόχρονα μειώνει τα επίπεδα κορτιζόλης και βελτιώνει τη διάθεση.

 

Μέθοδοι διαχείρισης στρες

Τεχνικές όπως ο διαλογισμός, η βαθιά αναπνοή, η γιόγκα ή η απλή βόλτα στη φύση βοηθούν στην αποφόρτιση του νευρικού συστήματος. Έρευνες δείχνουν ότι ακόμη και 10 λεπτά χαλάρωσης την ημέρα αρκούν για να μειώσουν τα επίπεδα στρες.

 

Κοινωνική υποστήριξη

Η επικοινωνία με φίλους και αγαπημένα πρόσωπα ενισχύει την ψυχολογική ανθεκτικότητα. Το αίσθημα σύνδεσης και ασφάλειας λειτουργεί προστατευτικά, τόσο για τον εγκέφαλο όσο και για το ανοσοποιητικό.

 

Επίλογος

Το σώμα και το μυαλό δεν λειτουργούν ανεξάρτητα, αλλά είναι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Για αυτό, η ενίσχυση του ανοσοποιητικού ξεκινά από μέσα μας: με ηρεμία, αισιοδοξία και υγιείς συνήθειες. Γιατί ένα ήρεμο μυαλό και μια ισορροπημένη ψυχή αποτελούν τα πιο ισχυρά “αντισώματα” απέναντι σε κάθε ιό.

Η αρθρογραφία του δικτύου Green Pharmacy αντλεί στοιχεία μόνο από έγκυρες πηγές και επίσημους φορείς. Η αρθρογραφία σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ιατρική διάγνωση και αγωγή.

Βρείτε τώρα δίπλα σας ένα φαρμακείο του Δικτύου Green Pharmacy εδώ!