Εμμηνόπαυση

Τι είναι η εμμηνόπαυση και γιατί συμβαίνει;

 

Η εμμηνόπαυση είναι μια φυσιολογική εξέλιξη στη ζωή μιας γυναίκας. Κάθε γυναίκα γεννιέται περίπου με ένα εκατομμύριο ωοθυλάκια σε κάθε ωοθήκη. Κατά την εφηβεία, ο αριθμός αυτός μειώνεται σε περίπου 300.000 ωοθυλάκια ανά ωοθήκη. Υπολογίζεται ότι μια γυναίκα έχει, υπό φυσιολογικές συνθήκες, γύρω στις 400-500 έμμηνους ρύσεις στη ζωή της.

Από την ηλικία των 35 με 40 ετών, ο αριθμός των ωοθυλακίων μειώνεται πιο γρήγορα, με αποτέλεσμα η συχνότητα της ωορρηξίας, άρα και της εμμήνου ρύσης, να μειώνεται. Επιπλέον, μετά από κάποια ηλικία, ο οργανισμός αρχίζει να μειώνει την παραγωγή των ορμονών που σχετίζονται με την αναπαραγωγή, δηλαδή των οιστρογόνων, της προγεστερόνης και της τεστοστερόνης, με αποτέλεσμα την οριστική διακοπή της ωορρηξίας και της εμμήνου ρύσης.

Έτσι, η εμμηνόπαυση σηματοδοτεί το τέλος της αναπαραγωγικής ζωής μιας γυναίκας.

 

Σε ποιες ηλικίες παρατηρείται η εμμηνόπαυση;

 

Η εμμηνόπαυση εμφανίζεται φυσιολογικά μεταξύ 45 και 55 ετών, ενώ στην Ελλάδα ως μέση ηλικία εμμηνόπαυσης θεωρούνται τα 51 έτη.

Ωστόσο, σε περίπου 1 στις 100 γυναίκες η εμμηνόπαυση μπορεί να έρθει νωρίτερα, σε ηλικία κάτω των 40 ετών.  Τα αίτια της πρόωρης αυτής εμμηνόπαυσης δεν είναι πάντα γνωστά ενώ μπορεί να οφείλεται σε συνδυασμό παραγόντων όπως τα γονίδια, η ηλικία εμμηνόπαυσης της μητέρας, η διάρκεια του εμμηνορρυσιακού κύκλου, ο τοκετός ή απουσία αυτού σε μικρότερη ηλικία, το κάπνισμα, η χημειοθεραπεία/ακτινοθεραπεία της πυέλου, χειρουργική αφαίρεση ωοθηκών, αυτοάνοσα νοσήματα, χρωμοσωμικές ανωμαλίες ή μεταβολικά νοσήματα, λοιμώξεις κλπ.

Ενδεικτικά για τις γυναίκες που καπνίζουν, η εμμηνόπαυση μπορεί να έρθει από 1 έως 4 έτη νωρίτερα σε σχέση με την αναμενόμενη ηλικία εμμηνόπαυσης.

 

Τα στάδια εξέλιξης της εμμηνόπαυσης

 

Η εμμηνόπαυση αποτελεί σταθμό στη ζωή μιας γυναίκας. Η μετάβαση από την αναπαραγωγική περίοδο στην εμμηνόπαυση γίνεται σταδιακά και όχι απότομα. Τα στάδια από τα οποία περνά μια γυναίκα είναι τα εξής:

 

Προεμμηνόπαυση

Η χρονική περίοδος πριν από την τελευταία έμμηνο ρύση της γυναίκας. Αρχίζει περίπου από το 40^ο έτος και οριοθετείται από το επόμενο στάδιο, την περιεμμηνόπαυση. Χαρακτηρίζεται από μικρής σημασίας ενδοκρινικές διαταραχές και διαταραχές της έμμηνης ρύσης. Τα επίπεδα των ορμονών σημειώνουν μια μικρή πτώση και σταδιακά γίνονται πιο ασταθή.

 

Περιεμμηνόπαυση/ Κλιμακτήριος

Η περιεμμηνόπαυση, γνωστή και ως κλιμακτήριος ή κλιμακτηριακό σύνδρομο, είναι μια χρονική περίοδος που διαρκεί συνήθως από 4 έως 8 έτη (ή και παραπάνω σε μερικές περιπτώσεις). Αποτελεί τη μεταβατική περίοδο από την αναπαραγωγική στην μη αναπαραγωγική φάση της ζωής της γυναίκας (δηλαδή η περίοδος από την τυπική μηνιαία έμμηνο ρύση μέχρι την παύση της).

Κατά τη διάρκεια της κλιμακτηρίου, το γυναικείο σώμα παράγει σταδιακά λιγότερα οιστρογόνα. Έτσι, παρατηρείται μια μείωση της διάρκειας του κύκλου κατά 2-5 ημέρες και διαλείπουσα ωοθηκική λειτουργία, δηλαδή μικρότερη συχνότητα ωορρηξίας. Το σώμα μπαίνει σε μια κατάσταση ωοθηκικής ανεπάρκειας κατά την οποία έχουν απομείνει λιγοστά ωοθυλάκια στις ωοθήκες. Η γονιμότητα μειώνεται σημαντικά ενώ η γυναίκα βιώνει ποικίλα συμπτώματα, ως αποτέλεσμα της έκπτωσης της ωοθηκικής λειτουργίας και της μειωμένης παραγωγής οιστρογόνων και προγεστερόνης. Πολλά δε από αυτά τα συμπτώματα εμμένουν και μετά την εγκατάσταση της εμμηνόπαυσης.

 

Εμμηνόπαυση

Είναι η χρονική στιγμή που αναφέρεται στην τελευταία έμμηνο ρύση και προσδιορίζεται πάντοτε εκ των υστέρων, δηλαδή εφόσον υπάρχει απώλεια της εμμήνου ρύσης για τουλάχιστον 12 συνεχόμενους μήνες, χωρίς άλλες παθολογικές καταστάσεις. Στη φάση αυτή οι ωοθήκες δεν παράγουν πλέον ωάρια. Τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης παραμένουν αλλά περιορίζονται με τον χρόνο.

 

Εγκατεστημένη εμμηνόπαυση/ Μετεμμηνόπαυση

Θεωρείται το διάστημα μετά τους 12 μήνες όπου υπάρχει παύση της εμμήνου ρύσης. Πρόκειται για την τελευταία φάση της μεταβατικής περιόδου, η οποία αρχίζει από την εμμηνόπαυση και φθάνει μέχρι το 65^ο έτος της ζωής μια γυναίκα.

 

Πως λειτουργούν τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη;

 

Οιστρογόνα : Τα οιστρογόνα βοηθούν στην απελευθέρωση των ωαρίων από τις ωοθήκες, στη ρύθμιση των εμμήνων ρύσεων και στη σύλληψη. Επιπλέον, συμμετέχουν και σε άλλες λειτουργίες του σώματος ρυθμίζοντας την πυκνότητα των οστών, τη θερμοκρασία του δέρματος, το σωματικό βάρος και την υγρασία του κόλπου. Είναι ακριβώς αυτή η μείωση στα επίπεδα των οιστρογόνων που προκαλεί τα περισσότερα από τα συμπτώματα που συνδέονται με την εμμηνόπαυση.

 

Προγεστερόνη : Ο κύριος ρόλος της προγεστερόνης είναι να προετοιμάζει τη μήτρα για την εγκυμοσύνη. Επίσης, βοηθά στην προστασία του εσωτερικού τοιχώματος της μήτρας που ονομάζεται ενδομήτριο.

 

Ποιος ο ρόλος τους στον καταμήνιο κύκλο;

 

Από την εφηβεία μέχρι την εμμηνόπαυση το σώμα της γυναίκας ακολουθεί ορμονικούς κύκλους (μηνιαία περίοδος). Κάθε μήνα το επίπεδο των οιστρογόνων αυξάνεται κατά το πρώιμο στάδιο του κύκλου. Αυτή η αύξηση διεγείρει την ανάπτυξη του ωαρίου, το οποίο απελευθερώνεται από τη μία από τις δύο ωοθήκες στο μέσον του κύκλου. Μετά την ωοθυλακιορρηξία, η προγεστερόνη διεγείρει την ανάπτυξη και πάχυνση του ενδομητρίου. Αυτή η διεργασία είναι απαραίτητη στην περίπτωση εγκυμοσύνης. Εφόσον το ωάριο δεν γονιμο­ποιηθεί από κάποιο σπερματοζωάριο, νεκρώνεται και το ενδομήτριο το απορρίπτει με τη μορφή της εμμηνορρυσίας.

Στα χρόνια που ακολουθούν έως την εμμηνόπαυση οι ωοθήκες γίνονται σταδιακά ανεπαρκείς μέχρι που σταματούν να λειτουργούν. Σε συνδυασμό με την ορμονική ανισορροπία οιστρογόνων, προγεστερόνης και τεστοστερόνης, η απελευθέρωση ωαρίων σταματά και οι εμμηνορρυσίες διακόπτονται.

 

Ποια είναι τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης;

 

Ι. Φυσικά συμπτώματα

 

Διαταραχές στην έμμηνο ρύση

Το πρώτο σύμπτωμα που αντιλαμβάνεται η γυναίκα πιο άμεσα είναι οι διαταραχές στην έμμηνο ρύση.

• Οι ωοθήκες παράγουν με ολοένα και πιο ακανόνιστο τρόπο τα οιστρογόνα και την προγεστερόνη με αποτέλεσμα η εμμηνορρυσία να αλλάζει συχνότητα.
• Ο κύκλος αλλάζει σε διάρκεια (πχ. από τις 28 στις 25 ημέρες).
• Αυξάνουν τα μεσοδιαστήματα της εμμηνορρυσίας και κάποιες φορές δεν υπάρχει καθόλου περίοδος.
• Η ποσότητα του αίματος της περιόδου μεταβάλλεται. Μπορεί να είναι πολύ βαριά με αρκετή αιμορραγία για μεγάλο χρονικό διάστημα και άλλες φορές μπορεί να είναι ελαφριά και σύντομη.

 

Εξάψεις και νυχτερινή εφίδρωση

Το επόμενο πιο συνηθισμένο σύμπτωμα της κλιμακτηρίου που βιώνει το 80% των γυναικών είναι οι εξάψεις. Φαίνεται ότι η πτώση στα επίπεδα των οιστρογόνων επηρεάζει το κέντρο ρύθμισης της θερμοκρασίας του εγκεφάλου.

Οι εξάψεις συνήθως ξεκινούν στο άνω μέρος του σώματος, από το στήθος και προχωρούν στο λαιμό, στον αυχένα και στο πρόσωπο και στη συνέχεια εξαπλώνονται στο υπόλοιπο σώμα. Οι εξάψεις συχνά περιγράφονται σαν αίσθημα καύσου (αίσθημα έντονης αύξησης της θερμότητας του σώματος). Περισσότερο αίμα πηγαίνει στο δέρμα (αγγειοδιαστολή) κάνοντάς το να φαίνεται ερυθρό ενώ οι ιδρωτοποιοί αδένες αρχίζουν να λειτουργούν προκαλώντας εφίδρωση, η οποία είναι εντονότερη τις βραδινές ώρες.

• Στην εμμηνόπαυση οι εναλλαγές στη θερμοκρασία του σώματος είναι πολύ εύκολες. Από τις εξάψεις και την εφίδρωση, όταν θερμαίνεται ελαφρά το σώμα, περνά σε ρίγη, όταν το σώμα ψυχραίνεται ελαφρά.
• Οι εξάψεις μπορούν να προκληθούν από αλλαγές στη θερμοκρασία του περιβάλλοντος. Αυτός είναι ο λόγος που οι γυναίκες βιώνουν περισσότερες εξάψεις και εφιδρώσεις το καλοκαίρι ή σε έντονα θερμαινόμενο χώρο κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
• Κάθε γυναίκα βιώνει διαφορετικά τις εξάψεις. Σε κάποιες γυναίκες οι εξάψεις μπορεί να είναι ήπιες και σύντομες ενώ άλλες γυναίκες μπορεί να έχουν πολλά ξεσπάσματα εξάψεων μέσα στην ημέρα που μπορεί να συνοδεύονται από ναυτία και ζάλη.
• Τα πρόδρομα σημεία που προειδοποιούν για την έναρξη των εξάψεων είναι το αίσθημα αύξησης της αρτηριακής πίεσης στο κεφάλι και η ταχυπαλμία.
• Μελέτες έχουν δείξει ότι το στρες και το άγχος μπορούν να επηρεάσουν τη συχνότητα και την ένταση των εξάψεων ενώ το αλκοόλ, το κάπνισμα και κάποιες τροφές όπως τα καυτερά φαγητά μπορεί να πυροδοτήσουν τις εξάψεις.
• Οι εξάψεις διορθώνονται με την πάροδο του χρόνου και δεν αποτελούν πραγματικό κίνδυνο για τη γυναίκα. Ωστόσο, διαταράσσουν την ποιότητα του ύπνου, επηρεάζουν την διάθεση, τη συγκέντρωση και τα επίπεδα ενέργειας.

 

Άλλα φυσικά συμπτώματα είναι :

• Πόνοι στην κοιλιά και αίσθημα φούσκωσης/πρηξίματος
• Πόνος στους μαστούς (μαστοδυνία)
• Μυοσκελετικοί πόνοι στην πλάτη
• Πόνος, φαγούρα ή ακαμψία στις αρθρώσεις
• Αίσθημα κόπωσης
• Κεφαλαλγία / κρίσεις ημικρανίας
• Αϋπνία και ελαττωμένος ύπνος, κακής ποιότητας
• Ταχυκαρδία και αίσθημα παλμών
• Επιβράδυνση του μεταβολισμού, μείωση της μυϊκής μάζας, αύξηση του σωματικού βάρους και εναπόθεση λίπους στην περιοχή της κοιλίας
• Κατακράτηση υγρών και οίδημα
• Ξηροδερμία ή κνησμός στο δέρμα (αίσθηση σαν «κάτι να περπατάει»)
• Απώλεια ελαστικότητας του δέρματος
• Τριχόπτωση ή αύξηση της τριχοφυΐας στο πρόσωπο
• Γαστρεντερικά προβλήματα
• Κολπική ξηρότητα

 

ΙΙ. Ψυχολογικά συμπτώματα

• Διαταραχές στη συγκέντρωση, την προσοχή και τη μνήμη
• Ψυχοσυναισθηματική αστάθεια (άγχος, κατάθλιψη, αλλαγές στη διάθεση, ευερεθιστότητα, κυκλοθυμικότητα, απώλεια ενδιαφέροντος για συνήθεις ασχολίες κ.ά.)
• Ελαττωμένη σεξουαλική επιθυμία (libido)

 

Πόσο διαρκούν και ποια είναι η ένταση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης;

 

Τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης ξεκινούν μερικούς μήνες ή και χρόνια πριν την έναρξη της εμμηνόπαυσης και παραμένουν κατά μέσο όρο 4 χρόνια μετά. Τα συμπτώματα και η βαρύτητά τους διαφέρουν από γυναίκα σε γυναίκα. Το 20% των γυναικών είναι ασυμπτωματικές, το 60% εμφανίζει ήπια συμπτώματα ενώ στο υπόλοιπο 20% τα συμπτώματα είναι έντονα με σημαντικό αντίκτυπο στην καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής.

Η εμφάνιση αλλά και η ένταση των συμπτωμάτων φαίνεται να συνδέονται με τη γενικότερη ψυχολογία και αντίληψη της γυναίκας για την φάση της εμμηνόπαυσης, αλλά και με άλλους παράγοντες όπως το σωματικό βάρος, τη διατροφή, το κάπνισμα, τη φυσική δραστηριότητα, το άγχος αλλά και την ίδια την αιτία εμφάνισης της εμμηνόπαυσης (φυσική εξέλιξη, πρόωρη ή ύστερα από χειρουργείο/χημειοθεραπεία).

• Βάσει κλινικών παρατηρήσεων, γυναίκες που είχαν έντονο προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο (κατά την αναπαραγωγική περίοδο), φαίνεται να βιώνουν πιο έντονα την εμμηνόπαυση. Το ίδιο ισχύει για γυναίκες με ιστορικό ψυχικών νόσων και κατάθλιψης σε κάποια φάση της ζωής τους.
• Στις γυναίκες που η εμμηνόπαυση είναι αποτέλεσμα χειρουργείου ή χημειοθεραπείας, τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης τείνουν να είναι εντονότερα, καθώς υπάρχει απότομη πτώση στα επίπεδα των οιστρογόνων (και όχι σταδιακή όπως στην εμμηνόπαυση που έρχεται φυσικά).

 

Πώς μια γυναίκα μπορεί να καταλάβει ότι πλησιάζει η εμμηνόπαυση;

 

Πλησιάζοντας στην εμμηνόπαυση, μια γυναίκα μπορεί:

• Να έχει αλλαγές στη συχνότητα της εμμήνου ρύσης και ενδεχομένως μικρότερο ή μεγαλύτερο κύκλο
• Να έχει αλλαγές στη ροή του αίματος με πιο ελαφριά ή βαριά αιμορραγία
• Να συνεχίσει να έχει κανονικούς έμμηνους κύκλους μέχρι τη διακοπή της εμμήνου ρύσης
• Να βιώσει ή να έχει πιο επώδυνες έμμηνους ρύσεις
• Να αποκτήσει συμπτώματα προεμμηνορρυσιακού συνδρόμου.

Ακόμη ένας παράγοντας που μπορεί να προϊδεάσει μια γυναίκα, είναι να βρίσκεται στην ηλικία που η μητέρα της είχε μπει στην κλιμακτήριο.

 

Πώς η εμμηνόπαυση επηρεάζει την υγεία της γυναίκας;

 

Η εμμηνόπαυση σηματοδοτεί μια περίοδο σημαντικών αλλαγών, αφενός ορμονικών (χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων και προγεστερόνης) και αφετέρου στον τρόπο ζωής των γυναικών (διατροφή, άσκηση, επαγγελματική κατάσταση, δραστηριότητες αναψυχής), οι οποίες συνδυαστικά μπορούν να επηρεάσουν τη μετέπειτα υγεία τους.

Η αύξηση του μέσου όρου ζωής τις τελευταίες δεκαετίες έχει ως αποτέλεσμα περισσότερες γυναίκες να φτάνουν στην ηλικία της εμμηνόπαυσης και να διανύουν περισσότερα χρόνια σε αυτή, αντιμετωπίζοντας τις μακροχρόνιες επιδράσεις της έλλειψης των ορμονών. Μεταξύ αυτών είναι οι καρδιαγγειακές νόσοι, η οστεοπόρωση, οι κακοήθειες του γεννητικού συστήματος αλλά και άλλες σωματικές και ψυχικές διαταραχές κλπ.

 

Ι. Εμμηνόπαυση και υγεία των μαστών

 

Η αυτοεξέταση των μαστών πρέπει να ξεκινάει από τη νεαρή ηλικία και να επαναλαμβάνεται κάθε μήνα (μεταξύ της 7^ης και 12^ης ημέρας του κύκλου) κατά τη διάρκεια της ζωής μιας γυναίκας. Ο τρόπος αυτός βοηθά στην κατανόηση της φυσιολογικής εμφάνισης και αίσθησης των μαστών και συμβάλλει στην επαγρύπνηση των γυναικών σχετικά με την υγεία των μαστών τους.

Η σύσταση για την αυτοεξέταση των μαστών συνεχίζει να ισχύει και μετά την εμμηνόπαυση. Οποιεσδήποτε αλλαγές είναι εμφανείς ή ψηλαφιστούν πχ. σκληρό εξόγκωμα κοντά στη μασχάλη, αλλαγές στους μαστούς όπως εξογκώματα ή λακκάκια, γραμμές στο δέρμα, ερυθρότητα, εξάνθημα, οίδημα, αλλαγές στην εμφάνιση της θηλής ή εκροή υγρού (με αίμα ή χωρίς) από τη θηλή, πρέπει να αναφέρονται άμεσα στο γιατρό.

Πέρα από τη μηνιαία αυτοεξέταση, πρέπει να συνεχίζονται και οι ιατρικοί έλεγχοι των μαστών, όπως η μαστογραφία, στη συχνότητα που θα υποδείξει ο γιατρός (πχ. μια φορά το χρόνο).

 

ΙΙ. Εμμηνόπαυση και σωματικό βάρος

 

Κατά την κλιμακτήριο και την περίοδο μετά την εμμηνόπαυση, πολλές γυναίκες παρατηρούν αύξηση στο σωματικό τους βάρος. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε συνδυασμό παραγόντων όπως η ηλικία, η περιορισμένη σωματική άσκηση, η πτώση του μεταβολικού ρυθμού, η μείωση της μυϊκής μάζας, οι διατροφικές αλλαγές κλπ

Πιο συγκεκριμένα πρόκειται για σταδιακή αύξηση του λίπους και μετατόπισή του προς την κοιλιά. Το σώμα αποκτά μια τάση να αποθηκεύει σπλαχνικό λίπος, το οποίο με τη σειρά του αυξάνει τις πιθανότητες για αρτηριακή υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη, καρδιαγγειακές παθήσεις και άλλες παθογένειες.

 

ΙΙΙ. Εμμηνόπαυση και καρδιαγγειακή υγεία

 

Τα οιστρογόνα βοηθούν στην καλή λειτουργία των αγγείων και στην ισορροπία των επιπέδων των λιπιδίων, και πιο συγκεκριμένα της καλής (HDL) και κακής (LDL) χοληστερόλης. Κατά την εμμηνόπαυση, συχνά παρατηρείται αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Σε επίπεδο λιπιδίων, παρατηρούνται αύξηση της χοληστερόλης LDL και των τριγλυκεριδίων και μείωση της καλής χοληστερόλης HDL ενώ ενδέχεται να υπάρχει και διαταραχή στο μεταβολισμό της γλυκόζης (αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη).

Επιπλέον, πριν την εμμηνόπαυση, ο καρδιαγγειακός κίνδυνος στις γυναίκες είναι μικρότερος από ότι στους άνδρες λόγω του προστατευτικού ρόλου των οιστρογόνων. Ωστόσο, με την πτώση των επιπέδων των οιστρογόνων, ο κίνδυνος αθηροσκλήρωσης των γυναικών αυξάνεται κατά 2-3 φορές, και εξισώνεται με αυτόν των ανδρών. Αντίστοιχα, ο κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου διπλασιάζεται για κάθε δεκαετία μετά τα 55 έτη, τόσο σε γυναίκες όσο και στους άνδρες.

 

IV. Εμμηνόπαυση και οστική υγεία

 

Τα χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων συνδέονται με αυξημένη απώλεια οστικής μάζας (οστεοπενία). Πιο συγκεκριμένα, η απώλεια οστικής μάζας αυξάνεται κυρίως στα τρία-τέσσερα πρώτα έτη μετά την εμμηνόπαυση ενώ μετά ο ρυθμός της απώλειας ελαττώνεται. Τα οστά χάνουν την αρχική τους πυκνότητα και γίνονται πιο διαπερατά και εύθραυστα, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε κατάγματα.

Η απώλεια οστικής μάζας αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης οστεοπόρωσης. Η οστεοπόρωση είναι μια προοδευτική πάθηση που δεν προκαλεί συνήθως κανένα σύμπτωμα έως ότου να συμβεί κάποιο κάταγμα. Παράγοντες όπως η ηλικία άνω των 65 ετών, το ιστορικό κατάγματος χαμηλής έντασης, το κάπνισμα, η καθιστική ζωή, η υπερκατανάλωση αλκοόλ και καφεϊνούχων ροφημάτων (5-6 κούπες καφέ ή καφεϊνούχων αναψυκτικών την ημέρα), η πρόωρη εμμηνόπαυση, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η μακροχρόνια λήψη κορτικοστεροειδών αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης της οστεοπόρωσης.

Εκτός από την απώλεια οστικής μάζας, κατά την εμμηνόπαυση παρατηρούνται απώλεια ύψους, δυσκαμψία και πόνος στις αρθρώσεις.

Οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες θα πρέπει να ελέγχουν τακτικά την οστική τους υγεία με μέτρηση της οστικής πυκνότητας. Η εξέταση της οστικής πυκνότητας πρέπει να γίνει πρώτη φορά στην κλιμακτήριο. Αν δεν υπάρχουν ευρήματα, μπορεί να επαναληφθεί μετά από 2-3 χρόνια, αλλιώς επαναλαμβάνεται σε ετήσια βάση.

 

V. Εμμηνόπαυση και υγεία του ουρογεννητικού συστήματος

 

Με την είσοδο στην εμμηνόπαυση, ο συνδυασμός της φυσιολογικής γήρανσης και της μείωσης των οιστρογόνων, μπορεί να οδηγήσει σε ακράτεια ή συχνοουρία. Οι μυς της πυέλου γίνονται πιο αδύναμοι, η κύστη χάνει σε έναν βαθμό την ελαστικότητά της ενώ η λέπτυνση των τοιχωμάτων της ουρήθρας και της ουροδόχου κύστης μπορούν να οδηγήσουν σε πόνο κατά την ούρηση ή και σε συχνές ουρολοιμώξεις.

Επίσης, οι μύες του πυελικού εδάφους οι οποίοι «συγκρατούν» τα εσωτερικά όργανα της πυέλου, γίνονται αδύναμοι με συνέπεια τον κίνδυνο εμφάνισης κυστεοκήλης, ορθοκήλης και πρόπτωσης της μήτρας, με αποτέλεσμα την επιδείνωση των ουρολογικών προβλημάτων.

Μεταξύ άλλων, τα χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων οδηγούν σε αλλαγές στη φυσιολογία του κόλπου με πιο συχνό αποτέλεσμα την κολπική ξηρότητα. Τα τοιχώματα του κόλπου γίνονται λιγότερο ελαστικά, πιο λεπτά και χάνουν τη φυσική τους λίπανση. Η κολπική ξηρότητα μπορεί να συνοδεύεται από τοπικό αίσθημα καύσου και ευαισθησία, τοπική φαγούρα και ερεθισμούς. Επίσης, η απορρύθμιση της ισορροπίας του όξινου pH του κόλπου και οι αλλαγές στη φυσιολογική χλωρίδα του κόλπου κάνουν την περιοχή ευάλωτη σε λοιμώξεις (κολπίτιδες).

 

VI. Εμμηνόπαυση και σεξουαλική υγεία

 

Οι μεταβολές στα επίπεδα των οιστρογόνων αλλά και στα επίπεδα της τεστοστερόνης, μπορεί να έχεουν αντίκτυπο στη σεξουαλική λειτουργία και επιθυμία των γυναικών. Σε κάποιες γυναίκες, η κλιμακτήριος και η εμμηνόπαυση οδηγεί σε μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας (libido). Σε αυτό συναινούν :

• Η κολπική ξηρότητα που μπορεί να προκαλέσει δυσπαρευνία (δυσφορία ή πόνο κατά τη σεξουαλική επαφή).
• Η κούραση από το σύνολο των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης.
• Η δυσκολία αποδοχής των αλλαγών στο σώμα.
• Η κακή ψυχολογία και η χαμηλή αυτοπεποίθηση.
• Η πίεση της καθημερινότητας πχ. οικογενειακές και επαγγελματικές υποχρεώσεις.

Βάσει στοιχείων, η σεξουαλική υγεία των γυναικών που περνούν σε πρόωρη εμμηνόπαυση ή σε εμμηνόπαυση ύστερα από χειρουργείο επηρεάζεται σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι στη φυσική εμμηνόπαυση, εξαιτίας της απότομης ορμονολογικής αλλαγής. Σε κάθε περίπτωση όμως, η κάθε γυναίκα βιώνει διαφορετικά τις επιπτώσεις της εμμηνόπαυσης στη σεξουαλική της ζωή.

 

VII. Εμμηνόπαυση και εγκυμοσύνη /αντισύλληψη

 

Βάσει στοιχείων η πιθανότητα φυσικής σύλληψης σε γυναίκες 45-49 ετών υπολογίζεται στο 2-3% το χρόνο, ποσοστό που μειώνεται στο 1% μετά τα 50 έτη. Παρότι η πιθανότητα είναι πολύ μικρή, η γονιμότητα της κάθε γυναίκας ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό. Γυναίκες κατά την κλιμακτήριο μπορεί να έχουν ωορρηξία ακόμη και δύο φορές μέσα στον ίδιο μήνα ενώ η ωορρηξία μπορεί να συνεχίζεται και τρεις μήνες μετά την τελευταία έμμηνο ρύση.

Για μια γυναίκα, λοιπόν, με εγκατεστημένη εμμηνόπαυση ένας ρεαλιστικός τρόπος επίτευξης μιας εγκυμοσύνης είναι με εξωσωματική γονιμοποίηση με δωρεά ωαρίων. Κυρίως για μια γυναίκα που θέλει αλλά δεν έχει τεκνοποιήσει, οι επιλογές θα πρέπει να συζητούνται με τον γυναικολόγο της.

Από την άλλη, αν μια γυναίκα δεν θέλει μια εγκυμοσύνη, θα πρέπει να συνεχίσει να χρησιμοποιεί τη μέθοδο αντισύλληψης της επιλογής της μέχρι να ολοκληρώσει έναν χρόνο χωρίς έμμηνο ρύση αν είναι μεγαλύτερη από 50 έτη ή δύο χρόνια χωρίς έμμηνο ρύση αν είναι μικρότερη από 50 έτη.

 

VIII. Εμμηνόπαυση και αιμορραγία

 

Η κολπική αιμορραγία στην εμμηνόπαυση (ακόμη και αν είναι ελαφριά, σαν κηλίδες αίματος) είναι σημαντικός λόγος διερεύνησης. Τις περισσότερες φορές είναι καλοήθους αιτιολογίας, λόγω της προοδευτικής ατροφίας του βλεννογόνου του κόλπου, ωστόσο μπορεί να οφείλεται σε υπερπλασία πολύποδα ή σε κακοήθεια του ενδομητρίου, που χρήζει άμεσης αντιμετώπισης.

Με αφορμή το παραπάνω αλλά και για λόγους πρόληψης, οι γυναικολόγοι επισημαίνουν ότι μια γυναίκα, ακόμη και μετά την εμμηνόπαυση, πρέπει να συνεχίσει τους προληπτικούς ελέγχους. Για παράδειγμα το τεστ Παπανικολάου γίνεται μια φορά το χρόνο και έως και τα 65 έτη, αν οι έλεγχοι είναι τακτικοί και δεν υπάρχουν παθολογικά ευρήματα. Η συνέχεια της συχνότητας ορίζεται από τον γυναικολόγο.

Επιπλέον, οι γυναικολόγοι συστήνουν ετήσιο έλεγχο των ωοθηκών και του ενδομητρίου. Με την ηλικία, αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης κακοήθειας του μαστού, του ενδομητρίου και των ωοθηκών. Συνεπώς, ο σκοπός της εξέτασης είναι η πρώιμη διάγνωση παθολογιών.

 

IX. Εμμηνόπαυση και προϋπάρχοντα ινομυώματα

 

Τα ινομυώματα τείνουν να μένουν σταθερά σε μέγεθος ή να υποχωρούν κατά την εμμηνόπαυση, λόγω της πτώσης των επιπέδων των οιστρογόνων. Σε λίγες περιπτώσεις όμως μπορεί να αυξηθούν σε μέγεθος. Αυτό χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση, ειδικά σε γυναίκες που δεν παίρνουν ορμονική υποκατάσταση ή που εμφανίζουν αιμορραγία στην εμμηνόπαυση.

 

X. Εμμηνόπαυση και ψυχική υγεία

 

Οι ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν κατά την κλιμακτήριο και τα πρώτα έτη της εμμηνόπαυσης οδηγούν σε γρήγορες μεταπτώσεις της ψυχολογίας των γυναικών. Η καλή διάθεση μπορεί να μετατραπεί σε θυμό, θλίψη, σύγχυση, ευερεθιστότητα, κλάμα ακόμη και σε έντονη ανησυχία ή κατάθλιψη. Επιπλέον, παράλληλα με τη μείωση των οιστρογόνων εμφανίζεται μείωση της σεροτονίνης, της γνωστής και ως ορμόνη της χαράς, με αποτέλεσμα οι γυναίκες να γίνονται πιο ευάλωτες στο στρες. Συχνά λοιπόν, μια γυναίκα δεν μπορεί να προσδιορίσει το λόγο της αλλαγής στη διάθεσή της με ακρίβεια!

Παρόλο που οι βιολογικές αλλαγές είναι οι ίδιες σε κάθε γυναίκα, η κοινωνική και ψυχολογική αντιμετώπιση της εμμηνόπαυσης διαφέρει. Για παράδειγμα, για κάποιες γυναίκες η εμμηνόπαυση είναι απελευθερωτική και τη βλέπουν ως μια νέα περίοδο της ζωής τους χωρίς τους περιορισμούς της περιόδου και της γονιμότητας. Για άλλες γυναίκες σχετίζεται με την απώλεια της νιότης και την απαρχή των προβλημάτων του γήρατος ενώ για όσες ήθελαν αλλά δεν μπόρεσαν να τεκνοποιήσουν μπορεί να σχετίζεται έντονα με το αίσθημα της ανικανοποίητης ανάγκης.

Ο τρόπος με τον οποίο αντιδρά μια γυναίκα στην εμμηνόπαυση σχετίζεται με :

• Την ηλικία της γυναίκας (πχ. πιο δύσκολα αποδεκτό σε μικρότερες ηλικίες)
• Τον τύπο της εμμηνόπαυσης πχ. φυσικά επερχόμενη, πρόωρη ή ύστερα από χειρουργείο/χημειοθεραπεία
• Το στάδιο της ζωής που είναι η γυναίκα πχ. την επαγγελματική της εξέλιξη, το αν έχει τεκνοποιήσει, το αν έχει καταφέρει όλους τους στόχους που είχε μέχρι εκείνη την ηλικία κλπ.
• Την εικόνα που έχει για το σώμα της και το πώς δέχεται τις αλλαγές που γίνονται σε αυτό κατά την εμμηνόπαυση.
• Την υγεία της μέχρι τη στιγμή της εμμηνόπαυσης πχ. αν έχει ήδη άλλα νοσήματα.
• Την συνολική ψυχική της υγεία πχ. αν είχε συμπτώματα αγχωτικής διαταραχής ή κατάθλιψης στο παρελθόν.
• Τις διαπροσωπικές της σχέσεις (πχ. αν υπάρχει στήριξη από το σύντροφο/ οικογενειακό περιβάλλον).

 

Κατάθλιψη, άγχος και εμμηνόπαυση

Οι ορμονικές αλλαγές μπορεί να είναι μόνο μία από τις αιτίες που μπορούν να οδηγήσουν ένα άτομο σε αγχωτική διαταραχή ή κατάθλιψη. Άλλοι παράγοντες είναι προηγούμενα επεισόδια κατάθλιψης ή έντονου στρες, αρνητική στάση στα γεγονότα της ζωής, κακές διαπροσωπικές σχέσεις, χαμηλή αυτοπεποίθηση, κακή εικόνα για το σώμα, ανθυγειινός τρόπος ζωής όπως απουσία άσκησης και υπερκατανάλωση αλκοόλ.

Είναι δύσκολο να αναγνωρίσει μια γυναίκα αν η αλλαγή στη διάθεσή της είναι μέρος των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης ή αν δεν σχετίζεται με αυτή. Συχνά ενδείξεις αγχωτικής διαταραχής προϋπάρχουν της εμμηνόπαυσης και χειροτερεύουν στην κλιμακτήριο. Αντίστοιχα, συμπτώματα της εμμηνόπαυσης όπως οι εξάψεις και η νυχτερινή εφίδρωση μπορούν να επηρεάσουν τη γυναίκα, την κουράζουν σωματικά και ψυχικά ενώ η έλλειψη ποιοτικού ύπνου επηρεάζει αρνητικά τις σκέψεις και τη διάθεσή της.

Μελέτες υποδεικνύουν ότι οι γυναίκες που πέρασαν στην εμμηνόπαυση είτε πρόωρα είτε λόγω χειρουργείου έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν κατάθλιψη σε σχέση με τις γυναίκες όπου η εμμηνόπαυση ήρθε φυσιολογικά στην αναμενόμενη ηλικία. Αυτό μπορεί να οφείλεται στην απότομη πτώση των επιπέδων των ορμονών ενώ μπορεί να συνδέεται και με προβλήματα υγείας που οδήγησαν εξαρχής στην εμμηνόπαυση (πχ. στην περίπτωση χειρουργείου).

 

Διάγνωση της εμμηνόπαυσης

 

Η διάγνωση της εμμηνόπαυσης γίνεται αναδρομικά, με την πάροδο 12 μηνών από την τελευταία έμμηνο ρύση με απλή εξέταση ή αιματολογική ορμονολογική εξέταση.

Ο γυναικολόγος θα χρειαστεί να αποκλείσει άλλες αιτίες που μπορεί να δημιουργούν συμπτώματα όμοια με αυτά της εμμηνόπαυσης. Για παράδειγμα, οι εξάψεις μπορούν να οφείλονται στον υπερθυρεοειδισμό, σε αγχωτικές διαταραχές ή την υπερκατανάλωση αλκοόλ.

 

Αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης

 

Η εμμηνόπαυση είναι μια φυσιολογική διαδικασία που δεν θεραπεύεται. Ωστόσο, είναι δυνατό να αντιμετωπιστούν τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, τα οποία δημιουργούν προβλήματα στην καθημερινότητα, επηρεάζοντας όλους τους τομείς της κοινωνικής, επαγγελματικής και προσωπικής ζωής.

Ο γυναικολόγος, λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε γυναίκας, μπορεί να συστήσει φαρμακευτική αγωγή (ορμονική ή μη ορμονική), συμπληρώματα βιταμινών, κολπικές κρέμες και λιπαντικά για την κολπική ξηρότητα ή συνεδρίες ψυχοθεραπείας για την αντιμετώπιση των ψυχολογικών επιπτώσεων.

Πέραν της φαρμακευτικής αγωγής, συνίσταται οι γυναίκες να κάνουν σημαντικές αλλαγές στον τρόπο ζωής τους, με την ένταξη της συστηματικής άσκησης και την αλλαγή των διατροφικών συνηθειών.

Τέλος, συνίσταται η επίσκεψη στο γυναικολόγο και ο επανέλεγχος της κατάστασης της υγείας κάθε χρόνο ή συχνότερα εάν κρίνεται απαραίτητο από τον ιατρό. Ανάλογα τα συμπτώματα, μπορεί να χρειαστεί και επίσκεψη σε γενικό γιατρό παθολόγο, ενδοκρινολόγο, ψυχολόγο, διατροφολόγο κ.ο.κ.

 

Θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης

 

Η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης (Θ.Ο.Υ.) είναι η θεραπευτική χρήση των ορμονών (οιστρογόνα και προγεστερόνη ή υποκατάστατων) που φυσιολογικά παράγουν οι ωοθήκες για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης.

 

Βασικές ενδείξεις χορήγησης της Θ.Ο.Υ. είναι:

• σε γυναίκες με πρόωρη εμμηνόπαυση
• σε γυναίκες με υστερεκτομή (χειρουργική αφαίρεση της μήτρας ή και των ωοθηκών) πριν την ηλικία των 50 ετών
• σε γυναίκες με φυσιολογική εμμηνόπαυση.

Η Θ.Ο.Υ. αντιμετωπίζει σε μεγάλο βαθμό συμπτώματα όπως οι εξάψεις και η κολπική ξηρότητα. Το όφελος από τη χρήση των ορμονών περιορίζεται στις γυναίκες που έχουν μπει σε εμμηνόπαυση και ξεκινούν τη θεραπεία άμεσα. Λόγω των ανεπιθύμητων ενεργειών και κινδύνων που δημιουργούν, θα πρέπει να λαμβάνονται για σύντομο χρονικό διάστημα ( 2-5 έτη), στη μικρότερη δυνατή αποτελεσματική δοσολογία, με σταδιακή μείωση της δόσης, συνυπολογίζοντας και άλλες παραμέτρους, ενώ θα πρέπει να υπάρχει τακτική ιατρική παρακολούθηση.

 

Τρόποι χορήγησης της Θ.Ο.Υ.

 

Συστημική χρήση ορμονών : Αν η εμμηνόπαυση συνοδεύεται από έντονα αγγειοκινητικά συμπτώματα (εξάψεις, εφιδρώσεις), οστεοπενία, συμπτώματα ακράτειας, διαταραχές στον ύπνο, απότομες αλλαγές στη διάθεση ή αν πρόκειται για πρόωρη εμμηνόπαυση τότε συστήνεται η συστημική λήψη ορμονών.

Τοπική χρήση οιστρογόνων : Αν το βασικό σύμπτωμα είναι η κολπική ξηρότητα και ο κνησμός, μπορούν να χρησιμοποιηθούν τοπικά οιστρογόνα, σε χαμηλή δόση, που δεν συνδέονται με τους κινδύνους της συστημικής θεραπείας υποκατάστασης. Τα κολπικά οιστρογόνα μπορεί να είναι σε μορφή κολπικής κρέμας, κολπικού δακτυλίου ή κολπικών πεσσών.

 

Βασικά είδη της Θ.Ο.Υ.

• Οιστρογόνα
• Συνδυασμός οιστρογόνων και προγεστερόνης/ προγεσταγόνων
  • Μπορεί να χορηγούνται είτε μαζί είτε σε ξεχωριστά σκευάσματα με συνεχή χορήγηση οιστρογόνου και κυκλική χρήση προγεστερόνης για 7-12 ημέρες κάθε μήνα. Η προγεστερόνη μπορεί να χορηγηθεί και με τη μορφή ενδομήτριου σπειράματος.
  • Στην περίπτωση που μία γυναίκα έχει υποβληθεί σε υστερεκτομή και δεν έχει μήτρα μπορούν να χορηγηθούν μόνο οιστρογόνα.
• Εκλεκτικοί τροποποιητές των οιστρογονικών υποδοχέων: πχ. ραλοξιφαίνη, βαζεδοξιφαίνη.
  • Πρόκειται για ουσίες που δρουν επιλεκτικά στους υποδοχείς των οιστρογόνων. Σε άλλα όργανα ασκούν οιστρογονική δράση (πχ. οστά) ενώ σε άλλα ανταγωνιστική των οιστρογόνων δράση (πχ. μαστούς, ενδομήτριο).
  • Έχουν θετική επίδραση στην πρόληψη της εμμηνοπαυσιακής οστεοπόρωση και των κακοηθειών του μαστού και ενδομητρίου. Ωστόσο δεν φαίνεται να είναι το ίδιο αποτελεσματικά στον περιορισμό των εξάψεων και της κολπικής ξηρότητας.
• Συνθετικά στεροειδή με μεικτή ορμονική δράση πχ. τιμπολόνη.
  • Χορηγούνται σε εγκατεστημένη για τουλάχιστον ένα χρόνο εμμηνόπαυση.
  • Έχουν οιστρογονική δράση μειώνοντας τις εξάψεις, την εφίδρωση, την αϋπνία, την ξηρότητα και την απώλεια οστικής μάζας.
  • Έχουν προγεσταγονική δράση, προστατεύοντας το ενδομήτριο από τη δράση των οιστρογόνων.
  • Έχουν ήπια ανδρογονική δράση βελτιώνοντας τη διάθεση και τη libido.
  • Πρέπει να συνταγογραφούνται λαμβάνοντας υπόψιν τις παρενέργειες και τις αντενδείξεις.

Τα σκευάσματα υπάρχουν σε μορφή δισκίων, αυτοκόλλητων δερματικών επιθεμάτων, διαδερμικής γέλης, υποδόριων εμφυτευμάτων, κολπικών κρεμών/υπόθετων και ενδομήτριου σπειράματος.

Τυπικές παρενέργειες της Θ.Ο.Υ. είναι η ναυτία, η κατακράτηση υγρών, το φούσκωμα, οι κράμπες στα πόδια, η ευαισθησία στους μαστούς, ο πονοκέφαλος, οι μικροαλλαγές στην κολπική αιμορραγία και η ακμή (όταν χορηγείται προγεστερόνη/προγεσταγόνο). Αυτές οι παρενέργειες συνήθως εμφανίζονται στην αρχή της θεραπείας και μειώνονται με το χρόνο. Αν οι παρενέργειες εμμένουν και επηρεάζουν την καθημερινότητα της γυναίκας, θα πρέπει να ζητηθεί από το γιατρό η τροποποίηση της θεραπείας.

 

Εξατομικευμένη επιλογή Θ.Ο.Υ.

Η επιλογή της κατάλληλης θεραπείας για κάθε γυναίκα θα πρέπει να εξατομικεύεται ανάλογα με τα συμπτώματα, την ηλικία, την προβλεπόμενη διάρκεια χορήγησης, το βάρος σώματος, τον κίνδυνο για επιπλοκές, την οστική ηλικία κλπ. Πριν την έναρξη της θεραπείας θα πρέπει να γίνει λεπτομερής εργαστηριακός και κλινικός έλεγχος (γυναικολογική εξέταση, μαστογραφία, έλεγχος ορμονών και γενικών εξετάσεων). Η κάθε γυναίκα, σε συνεργασία με τον ιατρό της, πρέπει να συμμετέχει στην επιλογή της θεραπείας μετά από λεπτομερή ενημέρωση για τα υπέρ και τα κατά κάθε είδους ορμονικής υποκατάστασης.

Η χρήση ορμονικών σκευασμάτων δεν ενδείκνυται σε περιπτώσεις με :

• ιστορικό καρκίνου του μαστού/ μήτρας
• ιστορικό θρόμβωσης ή γνωστή διαταραχή πηκτικότητας τους αίματος (πχ. φλεβική ανεπάρκεια, θρομβοφιλία)
• προηγούμενη καρδιαγγειακή νόσο ή αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου
• ιστορικό αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου
• παχυσαρκία
• ηπατική νόσο

καθότι η μακροχρόνια χρήση τους σχετίζεται με τον κίνδυνο εμφάνισης κακοήθειας στο μαστό, θρομβώσεων και καρδιαγγειακών επεισοδίων.

 

Άλλες θεραπευτικές παρεμβάσεις

 

• Αντικαταθλιπτικά σε χαμηλές δοσολογίες μπορούν να χορηγηθούν σε ορισμένες γυναίκες για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης και των εναλλαγών διάθεσης. Ταυτόχρονα, ασκούν θετική δράση και στα αγγειοκινητικά συμπτώματα (εξάψεις, εφίδρωση). Για τη συνταγογράφηση θα πρέπει να ληφθούν υπόψιν υπάρχουσα φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνει η γυναίκα.
• Για τον περιορισμό των εξάψεων μπορεί να χορηγηθεί σε λίγες περιπτώσεις φάρμακο που τυπικά χρησιμοποιείται ως θεραπεία για τον χρόνιο πόνο.
• Φάρμακα που χρησιμοποιούνται τυπικά στην υπέρταση μπορούν να χορηγηθούν για τον περιορισμό των έντονων παλμών και της ταχυκαρδίας.
• Αν απαιτείται, μπορεί να χρειαστεί η χορήγηση ειδικής θεραπείας για την οστεοπόρωση σε συνδυασμό με μέτρηση της οστικής πυκνότητας.
• Για την βελτίωση της libido μπορεί να συνταγογραφηθεί και θεραπεία με τεστοστερόνη, λαμβάνοντας υπόψιν τις αντενδείξεις και τις ανεπιθύμητες ενέργειες.

 

Πώς διατηρούμε την καλή υγεία κατά την εμμηνόπαυση;

 

Επιτυγχάνουμε και διατηρούμε ένα φυσιολογικό σωματικό βάρος

 

Κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης ο μεταβολισμός μειώνεται και έπεται μια φυσιολογική αύξηση βάρους. Το αυξημένο σωματικό βάρος έχει αποδειχθεί ότι προδιαθέτει τον οργανισμό για την εμφάνιση χρόνιων νοσημάτων, όπως το μεταβολικό σύνδρομο, ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση και η δυσλιπιδαιμία.  Επίσης το αυξημένο βάρος (πχ. Δείκτης Μάζας Σώματος άνω του 30kg/m²) έχει σχετιστεί με εντονότερες εξάψεις.

Η διατήρηση ενός φυσιολογικού υγιούς βάρους είναι πολύ σημαντική.

• Είναι βασικό να οργανώνουμε καλύτερα τη διατροφή μας, ώστε να κάνουμε τακτικά γεύματα ανά 3-4 ώρες και να ελέγχουμε καλύτερα το αίσθημα της πείνας.
• Τρώμε συνειδητά όταν το χρειαζόμαστε. Η σωστή διατροφή μπορεί να βοηθήσει να μειωθεί το άγχος και να βελτιωθεί η σχέση μας με τα τρόφιμα, έτσι ώστε σταδιακά να τρώμε λιγότερο.
• Η μέση γυναίκα χρειάζεται 200 θερμίδες λιγότερες την ημέρα στα 50 της έτη σε σχέση με τα 30 ή τα 40 της. Μειώνουμε έγκαιρα τις θερμίδες που καταναλώνουμε, κόβοντας τα περιττά σνακ και τα γλυκά.
• Αποφεύγουμε τις εξαντλητικές δίαιτες που ενδέχεται να μειώσουν περαιτέρω τη μυϊκή μάζα μας και να έχουν αντίκτυπο στην σκελετική υγεία.

 

Προσαρμόζουμε τη διατροφή μας  

Από την κλιμακτήριο και έπειτα, η σωστή διατροφή είναι ζωτικής σημασίας, καθώς μπορεί να βοηθήσει με τη διατήρηση του φυσιολογικού βάρους, την καλύτερη διαχείριση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης και την συνολική καλή υγεία του οργανισμού. Ενδεικτικά :

• Βασικός κανόνας είναι να ακολουθούμε μια ισορροπημένη διατροφή μεσογειακού τύπου, πλούσια σε λαχανικά, φρούτα, όσπρια, άπαχα γαλακτοκομικά, ψάρια, ξηρούς καρπούς και σπόρους με μειωμένη κατανάλωση κόκκινου κρέατος, κορεσμένων λιπών, επεξεργασμένων τροφών, ζάχαρης, συντηρητικών και αναψυκτικών.
• Η διατροφή στην εμμηνόπαυση πρέπει να είναι πλούσια σε πρωτεΐνες, ιδίως αν είμαστε σε πρόγραμμα απώλειας βάρους. Η πρωτεΐνη φέρει αίσθημα κορεσμού, αυξάνει τον μεταβολικό ρυθμό και μειώνει την απώλεια μυϊκής μάζας.
• Μειώνουμε την κατανάλωση των απλών υδατανθράκων και της ζάχαρης και προτιμούμε υδατάνθρακες χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη.
• Διατηρούμε την καλή σκελετική υγεία, προσλαμβάνοντας επαρκή ποσότητα ασβεστίου και βιταμίνης D. Πηγές ασβεστίου: το γιαούρτι, το γάλα, και τα προϊόντα γάλακτος, το σκληρό κίτρινο τυρί και τα μικρά ψάρια με το κόκκαλο. Πηγές βιταμίνης D: τα λιπαρά ψάρια, το μουρουνέλαιο, η μαργαρίνη, τα μανιτάρια shiitake, τα εμπλουτισμένα δημητριακά/ γιαούρτια/ ροφήματα κλπ, το βούτυρο, το κόκκινο κρέας και τα αυγά. Επίσης η πρόσληψη της βιταμίνης D γίνεται με την έκθεσή μας στον ήλιο για 10-15 λεπτά την ημέρα χωρίς αντιηλιακό.
• Αυξάνουμε τα ωφέλιμα για την καρδιά λιπαρά, που βρίσκονται στο ελαιόλαδο, τα λιπαρά ψάρια (σαρδέλες, σολομός, σκουμπρί), το αβοκάντο και τους ξηρούς καρπούς.
• Καταναλώνουμε 5 μερίδες φρούτων και λαχανικών την ημέρα (φρέσκα, αποξηραμένα ή κατεψυγμένα και με διαφορετικά χρώματα). Μας χαρίζουν αντιοξειδωτικά, βιταμίνες, ιχνοστοιχεία και φυτικές ίνες.
• Αυξάνουμε την πρόσληψη ινών. Εκτός από τα φρούτα και τα λαχανικά, αντικαθιστούμε τα επεξεργασμένα άλευρα με προϊόντα ολικής άλεσης και καταναλώνουμε όσπρια πιο συχνά. Ιδιαίτερα, τα προϊόντα βρώμης και κριθαριού είναι ωφέλιμα, καθώς περιέχουν και β-γλυκάνες που μπορούν να μειώσουν την ολική και κακή χοληστερόλη, βοηθούν τη διατήρηση του βάρους και την ευαισθησία στην ινσουλίνη.
• Μειώνουμε το αλάτι και τα προϊόντα που το περιέχουν, ιδιαίτερα αν έχουμε αυξημένη αρτηριακή πίεση.
• Μειώνουμε την κατανάλωση κόκκινου κρέατος και αποφεύγουμε τα επεξεργασμένα κρέατα, τα τηγανητά, τις ζύμες, τα μπισκότα. Αλλάζουμε αντίστοιχα και τον τρόπο μαγειρέματος σε ψητά ενώ προτιμούμε τρόφιμα χαμηλά σε λιπαρά.

 

Ενυδατώνουμε τον οργανισμό

Ανάμεσα στα πολλά οφέλη του να πίνουμε νερό, η επαρκής ενυδάτωση ρυθμίζει  την εσωτερική θερμοκρασία του σώματος με αποτέλεσμα τη μείωση της έντασης των εξάψεων και της κόπωσης.

 

Συμπεριλαμβάνουμε τα φυτο-οιστρογόνα στη διατροφή μας

Τα φυτο-οιστρογόνα τα οποία χαρακτηρίζονται και ως «διατροφικά οιστρογόνα»- είναι μια ομάδα φυτικών συστατικών τα οποία μοιάζουν στη δομή και «μιμούνται» τη δράση των οιστρογόνων.

Τα φυτο-οιστρογόνα προσπαθούν να αντικαταστήσουν τη λειτουργία των φυσικών οιστρογόνων που παράγονται στο γυναικείο σώμα και τα οποία εκλείπουν κατά την εμμηνόπαυση. Αυτές οι ουσίες φαίνεται  να προσφέρουν σημαντική ανακούφιση στα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, όπως οι εξάψεις και οι εφιδρώσεις, και προστατεύουν την υγεία των οστών.

Περιέχονται γενικά σε φυτικής προέλευσης τρόφιμα όπως δημητριακά, φασόλια, σπόρους, φρούτα και λαχανικά. Η υψηλότερη περιεκτικότητα σε φυτο-οιστρογόνα βρίσκεται στα φασόλια σόγιας, στον λιναρόσπορο και στα προϊόντα τους αλλά και σε συμπληρώματα διατροφής. Αν καταναλώνονται συχνά και σε ικανοποιητικές ποσότητες μπορεί να έχουν μια ήπια δράση οιστρογόνων. Χρειάζεται ωστόσο ένα διάστημα 2-3 μηνών για να φανούν τα αποτελέσματα ενώ η δράση τους διαφέρει από γυναίκα σε γυναίκα.

 

Περιορίζουμε την καφεΐνη και το αλκοόλ

 

Η καφεΐνη και το αλκοόλ μπορεί να χειροτερεύσουν τις εξάψεις και τη νυχτερινή εφίδρωση. Περιορίζουμε την κατανάλωση του καφέ αλλά και των προϊόντων περιέχουν καφεΐνη από ροφήματα όπως ο καφές, το τσάι και τα αναψυκτικά τύπου κόλα. Δεν ξεπερνούμε την κατανάλωση αλκοόλ πάνω από 2-3 μονάδες την ημέρα ή 14 μονάδες την εβδομάδα (κατανεμημένες μέσα στην εβδομάδα και με αποχή για τουλάχιστον 1-2 ημέρες από την κατανάλωση αλκοόλ).

 

Δεν ξεχνάμε την τακτική σωματική άσκηση

 

Η σωματική δραστηριότητα είναι πολύ σημαντική για τη διατήρηση της σωματικής και ψυχικής υγείας. Οι περισσότεροι Οργανισμοί Υγείας συνιστούν τουλάχιστον 150 λεπτά άσκησης μέτριας έντασης κάθε εβδομάδα (δηλαδή 30 λεπτά την ημέρα).

Προτείνεται ο συνδυασμός ασκήσεων αεροβικής όπως η κολύμβηση, το περπάτημα και το ήπιο τρέξιμο με ασκήσεις ενδυνάμωσης όπως με βάρη, σχοινιά ή μηχανήματα αντίστασης.

Η άσκηση βοηθά στη ρύθμιση του βάρους, τη μείωση του λίπους, τη διατήρηση της οστικής πυκνότητας και την ενδυνάμωση της μυϊκής μάζας. Συνολικά αποτελεί σημαντικό εργαλείο για την καρδιαγγειακή υγεία. Επιπλέον, οι ενδορφίνες που παράγονται κατά την άσκηση βοηθούν στον έλεγχο του άγχους αλλά και στην βελτίωση της διάθεσης.

Εκτός από τα παραπάνω οφέλη της άσκησης, οι γυναίκες στην εμμηνόπαυση που ασκούνται συστηματικά εμφανίζουν ήπια αγγειοκινητικά συμπτώματα (εξάψεις, εφίδρωση) και καλύτερη ποιότητα ύπνου.

 

Διακόπτουμε το κάπνισμα

 

Το κάπνισμα μειώνει την καλή χοληστερόλη HDL και αυξάνει την πηκτικότητα του αίματος και την αντίσταση των αγγείων αυξάνοντας τον κίνδυνο για ανάπτυξη καρδιαγγειακών παθήσεων. Εφόσον η εμμηνόπαυση προδιαθέτει τη γυναίκα σε αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων, περιορίζουμε τον επιβαρυντικό παράγοντα. Επιπλέον, το κάπνισμα προδιαθέτει μια γυναίκα σε πιο έντονες ή πιο συχνές εξάψεις.

 

Εξασφαλίζουμε επάρκεια και ποιότητα στον ύπνο

 

Ο επαρκής ύπνος βοηθά στη μείωση των εναλλαγών της διάθεσης και του άγχους.

 

Διαχειριζόμαστε τις εξάψεις

 

• Προτιμούμε χαλαρά ρούχα που επιτρέπουν στο δέρμα να αναπνέει πχ. βαμβακερά ή λινά. Αν είναι χειμώνας, δοκιμάζουμε να φορέσουμε στρώσεις ρούχων αντί για ένα πολύ ζεστό πουλόβερ. Έτσι αν ζεσταθούμε, θα μπορέσουμε να αφαιρέσουμε κάποια ρούχα και να αισθανθούμε καλύτερα.
• Πίνουμε πολύ νερό ή άλλα δροσερά ή κρύα ροφήματα.
• Αποφεύγουμε χώρους με έντονη ζέστη. Αν δεν είμαστε στο σπίτι, έχουμε μαζί μας κάποια βεντάλια ή ανεμιστηράκι ή ακόμη και ένα σπρέι νερού για το πρόσωπο.
• Φροντίζουμε το υπνοδωμάτιο να έχει μια καλά ανεκτή από εμάς θερμοκρασία ώστε να μην ζεσταθούμε κατά τον βραδινό ύπνο πχ. με κλιματισμό, ανεμιστήρα, ανοικτό παράθυρο όταν έχει δροσιά κλπ.
• Κάνουμε συχνά ντους για να πέσει η θερμοκρασία του σώματος.
• Αποφεύγουμε τροφές που επιδεινώνουν τις εξάψεις όπως τα καυτερά τρόφιμα, ο καφές και το αλκοόλ.
• Αποφεύγουμε ή μειώνουμε το κάπνισμα.
• Χάνουμε βάρος και ασκούμαστε.

 

Διαχειριζόμαστε το άγχος και βελτιώνουμε την ψυχική μας υγεία

 

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό μια γυναίκα να προετοιμαστεί σωστά πριν την εμμηνόπαυση και να συνεχίσει να επενδύει στην υγεία της για να ζήσει χωρίς επιπλοκές.

Επιπλέον:

• Ζητούμε τη βοήθεια ενός ειδικού για να συζητήσουμε τα προβλήματά μας.
• Κρατάμε ημερολόγιο για να καταλάβουμε καλύτερα τα συμπτώματά μας και να μπορέσουμε να ξεχωρίσουμε αν πρόκειται για συμπτώματα της εμμηνόπαυσης ή για άγχος/κατάθλιψη.
• Αφιερώνουμε χρόνο στον εαυτό μας.
• Βρίσκουμε τις δραστηριότητες που μας ξεκουράζουν και μας γεμίζουν και τις κάνουμε τακτικά πχ. βόλτα με φίλους, διάβασμα, κηπουρική, κινηματογράφος, μασάζ, χαλαρωτικό μπάνιο κλπ.
• Ξεκουραζόμαστε όσο το δυνατόν περισσότερο.
• Ορίζουμε τους καθημερινούς ρόλους μας και βάζουμε προτεραιότητες.
• Η υπνοθεραπεία και οι ασκήσεις χαλάρωσης με ελεγχόμενη αναπνοή (πχ. γιόγκα, διαλογισμός) φαίνεται να βοηθούν, πέρα από τη διάθεση, και στον περιορισμό της εφίδρωσης και των εξάψεων.
• Άλλες εναλλακτικές προσεγγίσεις είναι ο βελονισμός, η αρωματοθεραπεία, η ρεφλεξολογία, η ομοιοπαθητική.
• Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία περιλαμβάνει την αναγνώριση των σκέψεων που επηρεάζουν την κατάθλιψη και το άγχος, την αντικατάστασή τους με πιο χρήσιμες σκέψεις και τη χρήση τεχνικών χαλάρωσης και αναπνοής. Έχει βρεθεί ότι μπορεί να περιορίσει την ένταση και τη συχνότητα των εξάψεων, της εφίδρωσης, της αϋπνίας και γενικά της ποιότητας ζωής μιας γυναίκας.

 

Διαχειριζόμαστε την ακράτεια

 

Η ακράτεια μπορεί να βελτιωθεί με ασκήσεις της πυέλου. Συμβουλευόμαστε τον ουρολόγο σε περίπτωση που η ακράτεια επηρεάζει σημαντικά την καθημερινότητά μας.

 

Διαχειριζόμαστε την κολπική ξηρότητα

 

Επειδή η κολπική ξηρότητα προκαλεί δυσχέρεια και πόνο κατά τη συνεύρεση, δημιουργεί άγχος και απογοήτευση που επιτείνουν την έλλειψη ή ελάττωση σεξουαλικής επιθυμίας. Συνεπώς δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος φόβου, αποχής και εκνευρισμού που εντείνει την αίσθηση του πόνου.

Μπορούν να χρησιμοποιηθούν κολπικά υπόθετα ή γέλες (οι οποίες κυκλοφορούν και ως προγεμισμένοι εφαρμοστές) για την ενυδάτωση του κόλπου, χωρίς οιστρογόνα ή άλλες φαρμακευτικές ουσίες. Πολλά σκευάσματα περιέχουν υαλουρονικό οξύ σε υψηλή περιεκτικότητα και άλλα συστατικά όπως γαλακτικό οξύ, προβιοτικά και βότανα με αναπλαστικές, καταπραϋντικές και αντισηπτικές ιδιότητες πχ. καλέντουλα, αλόη, τεϊόδεντρο κλπ. Τα σκευάσματα αυτά:

• Ενισχύουν τη φυσική λίπανση του κόλπου.
• Επαναφέρουν το κολπικό pH στις φυσιολογικές όξινες τιμές.
• Ενισχύουν τη φυσιολογική χλωρίδα του κόλπου.
• Προστατεύουν το κολπικό βλεννογόνο από μικροερεθισμούς και αμυχές.
• Ανακουφίζουν από συμπτώματα όπως ο κνησμός, το αίσθημα καύσου, ο ερεθισμός και κατά συνέπεια η δυσπαρευνία (επίπονη επαφή)

Οι γέλες έχουν λεπτόρρευστη υφή (και κάποιες έχουν ως βάση το νερό) ώστε να μιμούνται τη σύνθεση των φυσιολογικών κολπικών εκκρίσεων.

Επιπλέον, μπορούν να βοηθήσουν οι ασκήσεις της πυέλου και οι ασκήσεις χαλάρωσης ενώ υπάρχουν και πιο εξειδικευμένες θεραπείες όπως το λέιζερ. Συμβουλευόμαστε σχετικά τον γυναικολόγο μας.

 

Συμπληρώνουμε τη διατροφή μας

 

Στα φαρμακεία, υπάρχει πληθώρα συμπληρωμάτων διατροφής με συστατικά που φαίνεται να έχουν βοηθητική δράση στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης, και κυρίως των εξάψεων, της νυκτερινής εφίδρωσης, των αλλαγών στη διάθεση, την κούραση, την αϋπνία, την ερωτική διάθεση και την κολπική ξηρότητα.

Αυτή η κατηγορία των συμπληρωμάτων διατροφής περιλαμβάνει ενδεικτικά μερικά από τα παρακάτω συστατικά, είτε μεμονωμένα είτε σε συνδυασμούς :

• Ισοφλαβόνες σόγιας
• Έλαιο λιναρόσπορου
• Έλαιο νυχτολούλουδου (Evening Primrose Oil)
• Λυγαριά (Chaste tree berries ή Vitex Agnus castus)
• Κόκκινο τριφύλλι (Red clover ή Trifolium pratense)
• Dong Quai (Angelica sinensis)
• Black Cohosh (Actaea ή Cimicifuga racemosa)
• Λυκίσκο
• Τριγωνέλλα (Rigonella foenum-graecum ή fenugreek)
• Τριβόλι (Tribulus Terrestris)
• Mexican Yam (Dioscorea villosa)
• Maca (Lepidium meyenii)
• Φασκόμηλο (Salvia officinalis)
• Βιβούρνο (viburnum)
• Βαλεριάνα (Valeriana officinalis)
• Βαλσαμόχορτο (St Johns Wort ή Hypericum perforatum)
• Πασιφλόρα (Passionflower ή Passiflora incarnata)
• Ροδιόλα (Rhodiola Rosea)
• Τζίνσενγκ (Korean ginseng, Panax ginseng)
• Ρίζα Βιθανίας (Ashwagandha)
• Αιθέριο έλαιο ρίγανης

Οι μελέτες είναι συνεχιζόμενες με αποτέλεσμα να δημιουργούνται νέα σκευάσματα με συνδυασμούς νέων συστατικών.

Τα παραπάνω συστατικά ενδέχεται να τα βρούμε σε συνδυασμό με βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία όπως ενδεικτικά ασβέστιο, μαγνήσιο, βιταμίνη D και βιταμίνες του συμπλέγματος Β (B6, B9, B12).

Για την επιλογή του καταλληλότερου συμπληρώματος διατροφής, τη μορφή που εξυπηρετεί καλύτερα την κάθε γυναίκα (πχ. δισκία, κάψουλες, σταγόνες, σπρέυ κλπ), τις οδηγίες ως προς τον τρόπο χρήσης, τις αντενδείξεις και τις ενδεχόμενες παρενέργειες συμβουλευόμαστε τον φαρμακοποιό μας!

 

Δεν ξεχνάμε τις τακτικές εξετάσεις

• Τακτικός καρδιολογικός έλεγχος, σωστή ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, της χοληστερόλης και του σακχάρου
• Ετήσιος γυναικολογικός έλεγχος με τεστ Παπανικολάου, υπερηχογράφημα έσω γεννητικών οργάνων, μαστογραφία και μέτρηση οστικής πυκνότητας θα πρέπει να αποτελεί κανόνα για κάθε γυναίκα σε εμμηνόπαυση.

 

Γενικό συμπέρασμα :

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι κάθε γυναίκα είναι διαφορετική και βιώνει την περίοδο της κλιμακτηρίου και την εμμηνόπαυσης  με πολλούς και διάφορους τρόπους. Συνεπώς, η προσέγγιση αντιμετώπισης των συμπτωμάτων αλλά και του γενικότερου πλαισίου των αλλαγών θα πρέπει να είναι εξατομικευμένη και να γίνεται πάντα με τη σωστή καθοδήγηση των επαγγελματιών υγείας.

 

Πότε μια γυναίκα πρέπει να επισκεφθεί τον γυναικολόγο της;

 

• Αν παρατηρήσει αλλαγές στην περίοδό της, κυρίως αν είναι πριν τα 40-45 έτη.
• Αν παρουσιάζει συμπτώματα εμμηνόπαυσης που επηρεάζουν την καθημερινότητά της.