Δυσμηνόρροια

Τι είναι η εμμηνόρροια

 

Εμμηνόρροια ή έμμηνος ρύση ή περίοδος είναι η φάση του κύκλου της γυναίκας όπου αποβάλλεται το ενδομήτριο, δηλαδή ο ιστός που καλύπτει το εσωτερικό της μήτρας. Πιο συγκεκριμένα, κάθε μήνα το ενδομήτριο προετοιμάζεται προκειμένου να δεχτεί ένα ωάριο. Κατά την περίοδο αυτή, το ενδομήτριο αυξάνεται σε πάχος και εμπλουτίζεται με κατάλληλα θρεπτικά συστατικά για την ανάπτυξη του εμβρύου. Αν το ωάριο δε γονιμοποιηθεί, τότε τόσο το ωάριο όσο και το ενδομήτριο αποβάλλονται από το σώμα της γυναίκας.

Αυτή η διαδικασία επαναλαμβάνεται κάθε μήνα κυκλικά (εμμηνορυσιακός κύκλος) και προκαλεί τη φυσιολογική και τακτική αιμορραγία που διαρκεί μερικές ημέρες.

 

Τι είναι η δυσμηνόρροια

 

Η μήτρα είναι ένας μυς που συστέλλεται και διαστέλλεται. Κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσης, ο οργανισμός της γυναίκας προκαλεί εντονότερους σπασμούς στη μήτρα με σκοπό να αποβάλλει το αίμα. Οι συσπάσεις της μήτρας προκαλούνται λόγω της έκκρισης ορμονών (προσταγλανδίνες). Οι έντονες συσπάσεις μπορεί να προκαλέσουν συμπίεση των αιμοφόρων αγγείων της μήτρας, διακόπτοντας την αιμάτωσή της. Η παροδική αυτή διακοπή μειώνει το οξυγόνο που φτάνει στα κύτταρα του μυός της μήτρας, προκαλώντας τον χαρακτηριστικό πόνο.

Η δυσμηνόρροια είναι συνεπώς η επώδυνη περίοδος ή ,όπως συχνά αναφέρεται, οι «πόνοι περιόδου».

Κατά την διάρκεια της περιόδου, η πλειοψηφία των γυναικών αισθάνονται ήπιο πόνο, ο οποίος είναι φυσιολογικός και αναμενόμενος. Ωστόσο, για ορισμένες γυναίκες, ο πόνος είναι πιο έντονος, μπορεί να συνοδεύεται και από άλλα συμπτώματα ή ακόμη και να επηρεάζει σημαντικά τις καθημερινές δραστηριότητες.

 

Συχνότητα

 

Η δυσμηνόρροια είναι η πιο συχνή γυναικολογική διαταραχή. Σχεδόν 1 στις 2 γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας παρουσιάζουν συμπτώματα δυσμηνόρροιας ενώ 1 στις 10 γυναίκες αναφέρουν σοβαρότερα συμπτώματα που τις περιορίζουν στο σπίτι 1–3 ημέρες το μήνα.

 

Μορφές και αιτιολογία

 

Πρωτοπαθής δυσμηνόρροια

Η πρωτοπαθής δυσμηνόρροια οφείλεται στους φυσιολογικούς σπασμούς της μήτρας και δεν υπάρχει οργανικό αίτιο.

Παράγοντες προδιάθεσης για την ανάπτυξη πρωτοπαθούς δυσμηνόρροιας :

• η έναρξη της εμμήνου ρύσης σε μικρή ηλικία (μικρότερη των 12 ετών)
• η μεγάλη διάρκεια και ροή της εμμήνου ρύσης
• η ατεκνία
• το κάπνισμα
• το οικογενειακό ιστορικό (είναι πιο πιθανό μια γυναίκα να παρουσιάσει δυσμηνόρροια αν είχε και η μητέρα της)
• η υπερκατανάλωση αλκοόλ κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσης
• το μη φυσιολογικό σωματικό βάρος

Η πρωτοπαθής δυσμηνόρροια εμφανίζεται σε νεαρές γυναίκες (16-25 ετών) συνήθως 6-12 μήνες μετά την εμμηναρχή (την έναρξη της πρώτης περιόδου), όπου και ξεκινά η ωορρηξία. Τα συμπτώματα γίνονται πιο έντονα περίπου στα 20-24 έτη.

Δευτεροπαθής δυσμηνόρροια

Η δευτεροπαθής δυσμηνόρροια οφείλεται σε παθολογικά αίτια του γυναικείου γεννητικού συστήματος. H δευτεροπαθής συνήθως εμφανίζεται αργότερα στη ζωή της γυναίκας και συνήθως από τα 30 μέχρι τα 45 έτη.

Το πιο συχνό αίτιο της δευτεροπαθούς δυσμηνόρροιας είναι η ενδομητρίωση. H ενδομητρίωση είναι μια πάθηση στην οποία κύτταρα του εσωτερικού τοιχώματος της μήτρας (ενδομητρίου) μεταναστεύουν και σε άλλες περιοχές του σώματος. Πιο συγκεκριμένα, τα κύτταρα αυτά μεταναστεύουν, κυρίως μέσω των σαλπίγγων, προς την κοιλιά. Στη διαδρομή αυτή εγκαθίστανται συνήθως στις ίδιες τις σάλπιγγες, στις ωοθήκες και στο έντερο, με αποτέλεσμα να παράγεται αίμα και από αυτά τα σημεία κατά τη διάρκεια μιας περιόδου. Για αυτό το λόγο, ο πόνος της περιόδου μπορεί να εντοπίζεται σε διάφορα σημεία της κοιλιάς.

Άλλα αίτια είναι η αδενομύωση (καλοήθης πάθηση της μήτρας όπου ιστός του ενδομητρίου εντοπίζεται στο μυομήτριο), τα ινομυώματα (καλοήθεις όγκοι στο τοίχωμα της μήτρας), οι πολύποδες, οι ανατομικές ανωμαλίες της μήτρας (πχ. στένωση του τραχήλου), η ρήξη κυστών στις ωοθήκες, φλεγμονές της πυέλου, συμφύσεις που έχουν δημιουργηθεί μετά από χειρουργική επέμβαση ή από επαναλαμβανόμενες φλεγμονές των σαλπιγγών, σεξουαλικώς μεταδιδόμενες βακτηριακές λοιμώξεις, ενδομήτριες συσκευές αντισύλληψης (πχ. σπιράλ) και κακοήθειες.

 

Συμπτώματα

 

Πρωτοπαθής δυσμηνόρροια

Το χαρακτηριστικότερο σύμπτωμα είναι ο πόνος, γνωστός και ως «κράμπες της περιόδου». Στις περισσότερες γυναίκες ο πόνος εμφανίζεται μία με δύο ημέρες πριν την περίοδο ή με την έναρξη της περιόδου, όταν και το επίπεδο των προσταγλανδινών στη μήτρα είναι υψηλό.

Καθώς τα επίπεδα των προσταγλανδινών μειώνονται, ο πόνος περιορίζεται. Έτσι, η διάρκεια του πόνου κυμαίνεται από 8 μέχρι και 72 ώρες, με τα μέγιστα επίπεδα πόνου να εντοπίζονται στις 24-36 ώρες από την έναρξη της περιόδου.

Ο πόνος είναι σπασμωδικός και συνήθως εντοπίζεται χαμηλά στην κοιλιά (υπογάστριο) αλλά μπορεί να αντανακλά χαμηλά στη μέση ή/και ψηλά στους μηρούς. Η έντασή του αυξομειώνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα ενώ ενδέχεται να συνοδεύει μεγάλη αιμορραγία.

Άλλα συμπτώματα που μπορεί να συνοδεύουν τον πόνο είναι:

• Πονοκέφαλοι
• Αίσθημα κούρασης
• Ζάλη
• Ναυτία, τάση προς έμετο
• Έντονη κινητικότητα του εντέρου (διάρροια) ή και δυσκοιλιότητα
• Συχνοουρία

Η εμφάνιση και η ένταση όλων των παραπάνω συμπτωμάτων διαφέρει από άτομο σε άτομο ενώ μπορεί να ποικίλλει ανά κύκλο.

Τα συμπτώματα της πρωτοπαθούς δυσμηνόρροιας τείνουν να συνεχίζονται σε όλη τη διάρκεια της αναπαραγωγικής ηλικίας της γυναίκας. Συνήθως η έντασή τους μειώνεται με την πάροδο των χρόνων ενώ ενδέχεται να παρουσιάζουν ύφεση μετά τη γέννηση του πρώτου παιδιού.

Δευτεροπαθής Δυσμηνόρροια

Όπως και στην πρωτοπαθή δυσμηνόρροια, έτσι και στη δευτεροπαθή το βασικό σύμπτωμα είναι ο πόνος στο υπογάστριο τις μέρες της περιόδου.

Ωστόσο, η διάρκεια του πόνου είναι μεγαλύτερη από ότι στην πρωτοπαθή δυσμηνόρροια. Ο πόνος μπορεί να ξεκινήσει πολύ νωρίτερα στη διάρκεια του εμμηνορυσιακού κύκλου, να χειροτερεύει κατά την έναρξη της αιμορραγίας και μπορεί να μην υποχωρεί ακόμη και μετά το τέλος της περιόδου.

Επιπλέον, αν δεν αντιμετωπιστεί το αίτιο που προκαλεί τη δυσμηνόρροια, ο πόνος τείνει να χειροτερεύει με την πάροδο των ετών.

 

Διάγνωση

 

Στην περίπτωση της δευτεροπαθούς δυσμηνόρροιας ο γυναικολόγος θα πρέπει να διαγνώσει το βασικό αίτιο, ώστε να αντιμετωπιστούν έγκαιρα πιθανά προβλήματα. Για παράδειγμα, η ενδομητρίωση είναι μια εξελικτική κατάσταση, που μπορεί να οδηγήσει σε συμφύσεις, πόνο κατά την επαφή ακόμη και σε κλείσιμο των σαλπιγγών άρα και σε υπογονιμότητα.

Αντίθετα, η διάγνωση της πρωτοπαθούς δυσμηνόρροιας γίνεται αποκλείοντας την ύπαρξη αιτιών δευτεροπαθούς δυσμηνόρροιας.

 

Φαρμακευτική αγωγή

 

Πρωτοπαθής δυσμηνόρροια

Παυσίπονα

Στην πρωτοπαθή δυσμηνόρροια, η φαρμακευτική αγωγή στοχεύει στη μείωση της έντασης των συμπτωμάτων του πόνου. Αυτό επιτυγχάνεται με τη χρήση φαρμάκων που αναστέλλουν τη σύνθεση των προσταγλαδινών και μειώνουν τη δράση τους.

• Για τις ήπιες μορφές πρωτοπαθούς δυσμηνόρροιας συνίσταται η χορήγηση απλών αναλγητικών όπως η παρακεταμόλη.
• Προσοχή στην ασπιρίνη καθώς αυξάνει τη ροή του αίματος.
• Στα πιο επίμονα συμπτώματα, προτείνονται τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ) πχ. ιβουπροφαίνη και μεφεναμικό οξύ.
  • Τα ΜΣΑΦ είναι αποτελεσματικά στη μείωση του πόνου αλλά πρέπει να χρησιμοποιούνται σωστά λόγω παρενεργειών πχ. στο γαστρεντερικό σύστημα.
  • Συνίσταται η λήψη των φαρμάκων μία με δύο ημέρες πριν την έναρξη της περιόδου και κατά τη διάρκεια των πρώτων δύο ημερών του κύκλου.
• Η φαρμακευτική αγωγή θα πρέπει να ακολουθείται σε κάθε κύκλο της γυναίκας και όχι μόνο όταν επανεμφανίζεται ο πόνος. Η συνεχιζόμενη θεραπεία έχει συνήθως ορατά αποτελέσματα μετά τους πρώτους δύο με τρεις κύκλους.

Αντισυλληπτικά

Όταν ο πόνος δεν περιορίζεται με τη χρήση παυσίπονων φαρμάκων, μπορεί να χορηγηθούν αντισυλληπτικά φάρμακα, τα οποία, αν επιλεγούν σωστά, μπορούν να βελτιώσουν τα χαρακτηριστικά της περιόδου.

• Τα αντισυλληπτικά φάρμακα αναστέλλουν την ωορρηξία και μειώνουν το πάχος του ενδομητρίου. Παράγονται λιγότερες προσταγλανδίνες άρα μειώνεται και ο πόνος.
• Η επιλογή αντισυλληπτικών χαμηλής δόσης και η διάρκεια χρήσης ορίζεται από το γυναικολόγο ανάλογα τις ανάγκες της κάθε γυναίκας.
  • Κατά τη διάρκεια της λήψης των αντισυλληπτικών οι περισσότερες γυναίκες παρατηρούν ότι τα συμπτώματα υποχωρούν εντελώς.
  • Μετά τη διακοπή των αντισυλληπτικών παρατηρείται σημαντική βελτίωση ακόμη και πλήρης ύφεση των συμπτωμάτων.
  • Σημαντική προϋπόθεση είναι να μην υπάρχουν αντενδείξεις στη χορήγηση αυτών των φαρμάκων.

Άλλα είδη φαρμακευτικής αγωγής

• Συνδυασμοί φαρμακευτικής αγωγής π.χ. τα ΜΣΑΦ μπορεί να συγχορηγηθούν με αντισυλληπτικά φάρμακα υπό την καθοδήγηση του γυναικολόγου.
• Άλλα φάρμακα που επικουρικά βοηθούν στη μείωση των πόνων της περιόδου είναι τα σπασμολυτικά φάρμακα.

 

Δευτεροπαθής δυσμηνόρροια

Σε γενικές γραμμές, η αντιμετώπιση της δευτεροπαθούς δυσμηνόρροιας συνδέεται με το αίτιο που την προκαλεί. Οι θεραπευτικές επιλογές περιλαμβάνουν κατά περίπτωση τόσο τη χειρουργική αντιμετώπιση όσο και τη χορήγηση της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής.

 

Συμβουλές αντιμετώπισης πόνου

 

Στην περίπτωση της πρωτοπαθούς δυσμηνόρροιας, οι πόνοι περιόδου μπορούν να γίνουν πιο ήπιοι και ανεκτοί και με μικρές αλλαγές στον τρόπο ζωής.

Ζεστά επιθέματα

Η ζέστη λειτουργεί καταπραϋντικά στους πόνους της περιόδου καθώς χαλαρώνει τους μυς. Η τοποθέτηση ζεστών επιθεμάτων (πχ. θερμοφόρα νερού, ειδικά αυτοκόλλητα επιθέματα, ζεστά πανάκια κλπ.) στο υπογάστριο ή ακόμη και ένα ζεστό ντους/αφρόλουτρο για 10-15 λεπτά μπορούν να ανακουφίσουν τον πόνο.

• Τα ζεστά επιθέματα μπορούν να τοποθετηθούν και σε άλλα σημεία όπου αντανακλά ο πόνος όπως πχ. στη μέση.
• Η χρήση των ζεστών επιθεμάτων πρέπει να γίνεται προσεκτικά. Αποφύγετε την τοποθέτηση των επιθεμάτων σε άμεση επαφή με το δέρμα (εκτός και αν πρόκειται για προϊόν που χρησιμοποιείται με τέτοιο τρόπο) καθώς μπορεί να προκληθεί έγκαυμα.
• Ακολουθείστε τις οδηγίες του προϊόντος σχετικά με τη διάρκεια συνεχόμενης χρήσης ενώ αποφύγετε να τα χρησιμοποιείτε κατά τη διάρκεια του ύπνου.

Άσκηση

Η φυσική σωματική άσκηση φαίνεται ότι έχει ευεργετική επίδραση στην αντιμετώπιση της δυσμηνόρροιας. Βοηθά στην οξυγόνωση του οργανισμού και βελτιώνει την κυκλοφορία του αίματος. Ως αποτέλεσμα μειώνεται ο πόνος.

• Αερόβιες ασκήσεις πχ. περπάτημα, τρέξιμο αποτελούν καλές επιλογές ασκήσεων.
• Η γιόγκα μπορεί να βελτιώσει τόσο τα ψυχολογικά όσο και τα σωματικά συμπτώματα της δυσμηνόρροιας.

Συμπληρώματα διατροφής

Ορισμένες έρευνες έδειξαν ότι η χρήση συμπληρωμάτων διατροφής μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να ανακουφίσουν από τους πόνους περιόδου.

• Φαίνεται ότι συμπληρώματα διατροφής με βιταμίνη Ε, Β1 και Β6, ω3 λιπαρά οξέα, ασβέστιο και μαγνήσιο μπορεί να περιορίζουν την ένταση των συμπτωμάτων της δυσμηνόρροιας.

Κάπνισμα και αλκοόλ

• Αποφύγετε το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ καθώς φαίνεται ότι παρατείνουν τον πόνο της περιόδου.

Διατροφή

• Ελαττώστε τις τροφές που περιέχουν ζάχαρη, αλάτι και καφεΐνη.
• Προτιμήστε τροφές πλούσιες σε κάλιο (πχ. μπανάνες, πορτοκάλια, καρότα, πράσινα λαχανικά) όπως επίσης τα δημητριακά ολικής άλεσης και τις πρωτεϊνούχες τροφές (πχ. κοτόπουλο, αβγό, κρέας).

Χαλάρωση

• Επιλέξτε την εμβρυϊκή ή την πρηνή (μπρούμυτα) θέση για να ξαπλώσετε.
• Οι χαλαρωτικές μαλάξεις (μασάζ) στην κοιλιά με έλαια πχ. λεβάντα, τριαντάφυλλο και φασκόμηλο μπορούν να κατευνάσουν τον πόνο.
• Σύμφωνα με τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ, ο βελονισμός ανήκει στις εν δυνάμει αποτελεσματικές μεθόδους αντιμετώπισης των πόνων της περιόδου.
  • Ο βελονισμός αυξάνει την παραγωγή ενδορφινών και σεροτονίνης, ορμονών που θεωρούνται ως φυσικά παυσίπονα του οργανισμού μας.
• Αποφύγετε το στρες. Προτιμήστε ασχολίες που σας χαλαρώνουν και μειώνουν την ψυχολογική πίεση και την κούραση.
• Ντυθείτε με άνετα ρούχα.
• Κοιμηθείτε! Ο ύπνος ξεκουράζει το σώμα!

 

Πότε να επισκεφτώ το γιατρό

 

Καθώς η δευτεροπαθής δυσμηνόρροια οφείλεται κατά κύριο λόγο σε παθογενή αίτια που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης, είναι σημαντικό οι γυναίκες να ενημερώνουν έγκαιρα το γυναικολόγο τους.

Απευθυνθείτε στο γυναικολόγο αν:

• έχετε παρατηρήσει διαφορά στον πόνο της περιόδου σε σχέση με παλαιότερα (κυρίως αν είναι μετά τα 25 έτη)
• ο πόνος είναι πιο έντονος και μεγαλύτερης διάρκειας
• ο πόνος αρχίζει κάποιες μέρες πριν την περίοδο και επιμένει σε όλη τη διάρκεια της περιόδου
• παρατηρήσετε ανωμαλίες στην περίοδο πχ. αν υπάρχει αιμορραγία μεταξύ των περιόδων ή αν η αιμορραγία είναι εντονότερη
• υπάρχει πόνος κατά τη συνεύρεση ή αιμορραγία μετά τη συνεύρεση
• υπάρχουν αλλαγές στις κολπικές εκκρίσεις
• ο πόνος περιορίζει σε σημαντικό βαθμό την καθημερινότητα.
• ο πόνος δεν περιορίζεται με φαρμακευτική αγωγή ή με άλλα συνοδευτικά μέτρα
• υπάρχει πόνος στην κινητικότητα του εντέρου ή πολυουρία
• τα συμπτώματα της δυσμηνόρροιας εμφανίζονται από τον πρώτο ή το δεύτερο κύκλο της εφήβου.

 

Πόνοι περιόδου ή Προεμμηνορυσιακό Σύνδρομο ;

 

Η δυσμηνόρροια δεν πρέπει να συγχέεται με το προεμμηνορυσιακό σύνδρομο. Το προεμμηνορυσιακό σύνδρομο είναι το σύνολο των σωματικών και συναισθηματικών συμπτωμάτων που εμφανίζει μια γυναίκα 2 εβδομάδες πριν την έμμηνο ρύση. Τα συμπτώματα αυτά αμβλύνουν με την έναρξη της περιόδου και εξαφανίζονται με τη λήξη της.

Σχεδόν όλες οι γυναίκες εμφανίζουν κάποια προεμμηνορροϊκά συμπτώματα. Είναι διαφορετικά σε κάθε γυναίκα και μπορεί να διαφέρουν και από κύκλο σε κύκλο, αλλά τα πιο συνηθισμένα περιλαμβάνουν:

Σωματικά συμπτώματα:

• Πρόσληψη βάρους / κατακράτηση υγρών και φούσκωμα
• Τάση για κατανάλωση γλυκών/ αύξηση όρεξης
• Διόγκωση μαστών και μασταλγία
• Αλλαγές στο δέρμα και ακμή/ αλλαγές στα μαλλιά
• Διάρροια ή δυσκοιλιότητα
• Εξάψεις
• Πονοκέφαλος

Ψυχικά συμπτώματα :

• Κυκλοθυμία /ευεξαπτότητα / νευρικότητα
• Αϋπνία
• Κατάθλιψη
• Κούραση
• Σύγχυση ή απώλεια συγκέντρωσης και μνήμης