Εξωτερική Ωτίτιδα

Ορισμός και αιτιολογία

Το «αυτί του κολυμβητή» αποτελεί μια περιγραφή της εξωτερικής ωτίτιδας, δηλαδή της φλεγμονής του εξωτερικού ακουστικού πόρου. Ο εξωτερικός ακουστικός πόρος είναι το κανάλι που ενώνει το πτερύγιο του αυτιού με το τύμπανο, ενισχύει και μεταφέρει τα ακουστικά ερεθίσματα.

Το εξωτερικό 1/3 του πόρου φέρει τριχίδια και αδένες που παράγουν έλαια (λιπαντική μεμβράνη). Σε συνδυασμό με τον ιδρώτα και τα νεκρά κύτταρα, τα έλαια αυτά σχηματίζουν την κυψελίδα (κερί). Το κερί έχει προστατευτικό ρόλο καθώς εμποδίζει την είσοδο ξένων σωματιδίων, έχει όξινες αντιβακτηριδιακές ιδιότητες και παρασύρει σκόνες και μικροοργανισμούς συμβάλλοντας στο μηχανισμό αυτοκαθαρισμού του αυτιού, ενώ λειτουργεί και ως απωθητικό του νερού.

Η εξωτερική ωτίτιδα προκαλείται κυρίως από παθογόνα βακτήρια όπως η ψευδομονάδα και ο σταφυλόκοκκος, ή από μύκητες. Είναι ιδιαίτερα συχνή το καλοκαίρι, εξαιτίας της επιμόλυνσης του αυτιού από το νερό της θάλασσας ή της πισίνας.

Υπό κανονικές συνθήκες, αν μπει νερό στο αυτί, τείνει να απομακρύνεται μόνο του από τον εξωτερικό ακουστικό πόρο. Το νερό που εισέρχεται καθαρίζει το κερί και τη λιπαντική μεμβράνη και συμπαρασύρει μικροοργανισμούς. Καθώς το νερό απομακρύνεται, το δέρμα στεγνώνει και οι μικροοργανισμοί δεν προκαλούν μόλυνση. Ωστόσο, όταν το νερό παγιδεύεται, το δέρμα παραμένει υγρό και δημιουργούνται έτσι οι συνθήκες εκείνες που χρειάζονται οι μικροοργανισμοί για να αναπτυχθούν και να μολύνουν την περιοχή.

Πέρα από το νερό, όποια άλλη αιτία οδηγεί σε απομάκρυνση ή καταστροφή του προστατευτικού στρώματος του εξωτερικού ακουστικού πόρου (πχ. τραυματισμός με μπατονέτα ή με το χέρι) παρέχει είσοδο στους μικροοργανισμούς για να αναπτυχθεί η μόλυνση.

Συμπτώματα

Κνησμός (πιο έντονος αν η μόλυνση προέρχεται από μύκητες)
Τοπικός πόνος που γίνεται πιο έντονος κατά την ψηλάφηση του αυτιού
Αίσθημα πληρότητας στο αυτί («βουλωμένο» αυτί)
Έκκριση υγρού (διαυγές ή και γαλακτώδες)
Πιθανό οίδημα του ακουστικού πόρου
Εμβοές (βουητό) ή δυσκολία στην ακοή ή/και προσωρινή απώλεια ακοής
Φυσαλίδες ή απολέπιση στην επιφάνεια του εξωτερικού πόρου

Αν τα συμπτώματα δεν αντιμετωπιστούν γρήγορα, η μόλυνση μπορεί να επεκταθεί και σε γειτονικές προς το αυτί περιοχές (λεμφαδένες στο λαιμό) και τότε χρήζει άμεσης ιατρικής αντιμετώπισης. Οι επιπλοκές αφορούν κυρίως ασθενείς που έχουν αγνοήσει τα συμπτώματα αλλά και ηλικιωμένους, άτομα με διαβήτη ή άτομα με αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα.

Παράγοντες προδιάθεσης

Υπερ-παραγωγή κεριού στον εξωτερικό ακουστικό πόρο (δεν επαρκεί ο φυσιολογικός μηχανισμός αυτοκαθαρισμού).
Στενός ακουστικός πόρος ή με ανατομική ανωμαλία (συγκεντρώνεται μεγάλη ποσότητα κεριού η οποία δεν απομακρύνεται εύκολα).
Άτομα που περνούν πολλή ώρα στο νερό πχ. κολυμβητές. Αυξημένη η πιθανότητα εμφάνισης μόλυνσης στην πισίνα, καθώς ο συνδυασμός του νερού με το χλώριο μετατρέπει το περιβάλλον του αυτιού σε αλκαλικό.
Άτομα με χρόνιο κνησμό ή δερματίτιδα πχ. έκζεμα, σμηγματορροϊκή δερματίτιδα, ή άλλες φλεγμονώδεις παθήσεις του δέρματος-κυρίως του κεφαλιού (μεγαλύτερη συχνότητα παραγωγής κεριού).
Ωτοασπίδες και βοηθήματα ακοής που δεν καθαρίζονται καλά σε συνδυασμό με τραυματισμό του εξωτερικού πόρου (μεταφορά μικροοργανισμών).

Θεραπεία

Η θεραπεία της εξωτερικής ωτίτιδας συνήθως περιλαμβάνει:

Προσεκτικός καθαρισμός του αυτιού (από τον ΩΡΛ).
Ανάλογα το είδος της μόλυνσης, ενστάλαξη αντιμυκητιασικών ή αντιβιοτικών σταγόνων (με ή χωρίς κορτιζόνη) –η διάγνωση γίνεται από τον ΩΡΛ.
Ενστάλαξη σταγόνων που παρασκευάζονται στο φαρμακείο κατόπιν οδηγίας του ΩΡΛ. Συνήθως περιέχουν οινόπνευμα που στεγνώνει τον ακουστικό πόρο και άλλες δραστικές ουσίες όπως το βορικό οξύ ή το ξύδι, δημιουργώντας έτσι ένα ήπια όξινο περιβάλλον που προλαμβάνει την ανάπτυξη μικροοργανισμών.
Λήψη αναλγητικών φαρμάκων για την αντιμετώπιση του πόνου μέχρι να υποχωρήσει η φλεγμονή.
Σε περιπτώσεις βαριάς μορφής ωτίτιδας, μπορεί να συνταγογραφηθεί αντιβίωση για χρήση από το στόμα.

Συμπληρωματικά κατά τη διάρκεια της θεραπείας και για την αποφυγή υποτροπής :

Διατηρούμε τον εξωτερικό ακουστικό πόρο στεγνό πχ. φοράμε σκουφάκι στο ντους, αποφεύγουμε την κολύμβηση).
Αποφεύγουμε τους χειρισμούς στον εξωτερικό ακουστικό πόρο (δεν χρησιμοποιούμε μπατονέτες, δεν ξύνουμε το αυτί με το χέρι κλπ.) καθώς μπορεί να δημιουργηθούν μικροτραυματισμοί στην επιφάνειά του.
Οι ζεστές κομπρέσες μπορεί να βοηθήσουν στην ταχύτερη αποκατάσταση.

Πρόληψη

Αν το αυτί βουλώσει, γυρνάμε το κεφάλι στο πλάι, με το βουλωμένο αυτί προς τα κάτω. Το ελαφρύ τράβηγμα του πτερυγίου βοηθά.
Η ενστάλαξη μερικών σταγόνων καθαρού οινοπνεύματος βοηθά το παγιδευμένο νερό να εξατμιστεί ενώ έχει και αντισηπτικό ρόλο.
Προσοχή στη χρήση της μπατονέτας! Ο λάθος χειρισμός και η άσκηση πίεσης μπορεί να σπρώξουν το όποιο περιεχόμενο του εξωτερικού ακουστικού πόρου προς το εσωτερικό του αυτιού προκαλώντας πωματισμό (βούλωμα) ή τραυματισμό.
Στο φαρμακείο υπάρχουν διάφορα προϊόντα -ειδικές ωτικές σταγόνες- που μπορούν να προλάβουν την εμφάνιση της εξωτερικής ωτίτιδας, κυρίως για τα άτομα που είναι πιο επιρρεπή πχ. σταγόνες για την απομάκρυνση της περίσσειας κεριού, σταγόνες με αντισηπτικές ιδιότητες που βοηθούν στην αφαίρεση του παγιδευμένου νερού από το αυτί κλπ.
Η χρήση αλκοολούχων διαλυμάτων ή ελαιωδών σταγόνων προληπτικά πριν την κολύμβηση ενδείκνυται στα άτομα με προδιάθεση. Επιπλέον, ο καθαρισμός των αυτιών από τον ΩΡΛ συμβάλλει σημαντικά στην πρόληψη της εξωτερικής ωτίτιδας.

Σημείωση: αν ένα άτομο έχει χρόνια ωτίτιδα, πρόσφατο τραυματισμό ή διάτρηση του τυμπάνου, έχει πρόσφατα υποβληθεί σε επέμβαση στο αυτί ή έχει κάποιο άλλο ωτικό πρόβλημα, πρέπει να συμβουλευτεί τον ΩΡΛ πριν χρησιμοποιήσει οποιεσδήποτε ωτικές σταγόνες ή πριν το κολύμπι. πχ. απαγορεύεται η ενστάλαξη σταγόνων σε διάτρητο τύμπανο.