Αλλεργική επιπεφυκίτιδα

Τι είναι η αλλεργική επιπεφυκίτιδα;

 

Ο επιπεφυκότας είναι μία λεπτή και ημιδιαφανής μεμβράνη που καλύπτει την εσωτερική επιφάνεια των βλεφάρων
και το πρόσθιο τμήμα του βολβού του ματιού. Αποτελείται από συνδετικό ιστό, αγγεία και πλήθος κυττάρων που
παράγουν δάκρυα, βλέννα και χημικές ουσίες που κρατούν την οφθαλμική επιφάνεια λεία, ενυδατωμένη και
καθαρή.

Οι φλεγμονές του επιπεφυκότα ονομάζονται επιπεφυκίτιδες και μπορεί να είναι λοιμώδους (πχ. μικροβιακές ή
ιογενείς επιπεφυκίτιδες) ή μη λοιμώδους αιτιολογίας (πχ. αλλεργικές επιπεφυκίτιδες).

Η αλλεργική επιπεφυκίτιδα είναι μια φλεγμονή του επιπεφυκότα που προκύπτει ως αποτέλεσμα της υπέρμετρης
αντίδρασης της εξωτερικής επιφάνειας του ματιού σε εξωτερικούς παράγοντες (αλλεργιογόνα). Ο οργανισμός
αντιλαμβάνεται τα αλλεργιογόνα ως ξένα σώματα και αντιδρά για να τα εξουδετερώσει.

 

Από τι προκαλείται;

 

Τα πιο συνήθη αλλεργιογόνα είναι:

• Γύρη / αγριόχορτα
• Μούχλα και σκόνη
• Ακάρεα οικιακής σκόνης (υπάρχουν ως μέρος της σκόνης σε στρώματα, χαλιά κλπ.)
• Τρίχωμα (τρίχες, πούπουλα, μαλλί κλπ) ή σάλιο των κατοικίδιων ζώων
• Καπνός
• Ατμοσφαιρική ρύπανση
• Τροφές
• Καλλυντικά – αρώματα
• Χημικά που έρχονται σε επαφή με το μάτι
• Δερματικές αλοιφές
• Οφθαλμικές σταγόνες (είτε λόγω της φαρμακευτικής ουσίας ή εκδόχου είτε λόγω των συντηρητικών που
  περιέχουν)
• Υγρά φακών επαφής (συνήθως λόγω των συντηρητικών που περιέχουν)

Οι παράγοντες που προκαλούν την αλλεργική αντίδραση διαφέρουν από άτομο σε άτομο.

 

Τύποι αλλεργικής επιπεφυκίτιδας

 

Η αλλεργική επιπεφυκίτιδα εμφανίζεται σε πολλές μορφές, ανάλογα με τον αλλεργιογόνο παράγοντα και τη διάρκεια που το άτομο βρίσκεται σε επαφή με αυτόν. Χαρακτηριστικές μορφές είναι :

Εποχιακή αλλεργική επιπεφυκίτιδα: γνωστή και ως επιπεφυκίτιδα εκ χόρτου, αποτελεί το 50% των αλλεργικών
επιπεφυκίτιδων και προσβάλλει περίπου το 15-20% ενηλίκων και παιδιών.

• Η εμφάνιση των συμπτωμάτων σχετίζεται με την εποχιακή παραγωγή των αερομεταφερόμενων
  αλλεργιογόνων πχ. γύρη από τα δέντρα την άνοιξη, αγριόχορτα στην αρχή του καλοκαιριού, ζιζάνια και
  σπόρια από μύκητες στα τέλη του καλοκαιριού και αρχή του φθινοπώρου.
• Τα συμπτώματα μπορεί να είναι έντονα και επηρεάζουν την καθημερινότητα του ατόμου. Συνήθως
  διαρκούν μερικές εβδομάδες ενώ η έντασή τους τείνει να διαφέρει ανάλογα με την ποσότητα του
  αλλεργιογόνου στον αέρα.

Ολοετής αλλεργική επιπεφυκίτιδα: εκδηλώνεται καθ’όλη τη διάρκεια του χρόνου καθώς ο αλλεργιογόνος
παράγοντας βρίσκεται μόνιμα στο περιβάλλον πχ. ακάρεα οικιακής σκόνης ή τρίχωμα ζώων.

• Είναι λιγότερο συχνή από την εποχιακή αλλεργική επιπεφυκίτιδα. Τα συμπτώματα τείνουν να είναι πιο ήπια
  αλλά μεγαλύτερης διάρκειας. Ενδέχεται να είναι πιο έντονα το πρωί με την αφύπνιση.
• Παρουσιάζει εξάρσεις και υφέσεις, με την πλειοψηφία των ατόμων να παρατηρεί εποχιακή επιδείνωση των συμπτωμάτων.

Υπάρχουν και άλλες μορφές αλλεργικής επιπεφυκίτιδας. Σε ορισμένες, η φλεγμονή μπορεί να επηρεάσει τον κερατοειδή χιτώνα του ματιού, δηλαδή το διαφανή ιστό που αποτελεί το πρόσθιο θολωτό τμήμα του ματιού μπροστά
από την ίριδα. Αν η φλεγμονή δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να οδηγήσει σε πληγή του κερατοειδούς, παχύρρευστες
εκκρίσεις, έντονο οίδημα, πόνο, φωτοφοβία ακόμη και περιορισμό της όρασης. Για παράδειγμα: εαρινή κερατοεπιπεφυκίτιδα, ατοπική κερατοεπιπεφυκίτιδα κλπ.

 

Συμπτώματα

 

Ο επιπεφυκότας περιέχει ένα μεγάλο αριθμό κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος που ονομάζονται σιτευτικά
κύτταρα. Όταν το αλλεργιογόνο έρθει σε επαφή με ευαισθητοποιημένα σιτευτικά κύτταρα, τότε αυτά απελευθερώνουν χημικές ουσίες όπως η ισταμίνη. Παράλληλα, τόσο από τα σιτευτικά κύτταρα όσο και από άλλα
κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, εκλύονται διαβιβαστές φλεγμονής στους ιστούς των ματιών και στα
δάκρυα.

Οι ουσίες αυτές οδηγούν σε :

• Κνησμό (φαγούρα κυρίως στα άνω βλέφαρα)
• Ερυθρότητα (υπεραιμία στο λευκό των ματιών και στο δέρμα εσωτερικά των βλεφάρων λόγω διαστολής
  των αγγείων)
• Κάψιμο/τσούξιμο στα μάτια
• Δακρύρροια («τρέχουν» τα μάτια ). Οι εκκρίσεις είναι συνήθως διαυγείς και υδαρείς.
• Οίδημα των βλεφάρων (λόγω αυξημένης διαπερατότητας των αιμοφόρων αγγείων)
• Χύμωση του επιπεφυκότα (τα μάτια «γυαλίζουν»)
• Καταρροή (ενδέχεται λόγω δακρύρροιας)

Η αλλεργική επιπεφυκίτιδα προσβάλλει και τα δύο μάτια ενώ τυπικά δεν υπάρχει πόνος και δεν προσβάλλεται ο
κερατοειδής και η όραση. Τα συμπτώματα να αναπτύσσονται γρήγορα (συνήθως μέσα σε 2 ώρες).

Σημαντικό: Η αλλεργική επιπεφυκίτιδα συνήθως συνυπάρχει και με άλλες εκδηλώσεις αλλεργίας όπως ρινίτιδα,
άσθμα και κνίδωση/έκζεμα. Συχνά χρησιμοποιείται ο όρος ρινο-επιπεφυκίτιδα, καθώς στην πλειοψηφία των
περιπτώσεων αλλεργικής επιπεφυκίτιδας και αλλεργικού άσθματος, το 70% των ατόμων παρουσιάζει και αλλεργική
ρινίτιδα.

 

Πώς γίνεται η διάγνωση

 

• Η διάγνωση βασίζεται στο ιστορικό του ασθενή και στα συμπτώματα, με τον κνησμό να είναι βασικό στοιχείο
  της διάγνωσης.
•  Τα άτομα με εποχιακή αλλεργική επιπεφυκίτιδα έχουν κατά κανόνα ατομικό και οικογενειακό ιστορικό για
  εποχιακές αλλεργίες, ατοπική δερματίτιδα και άσθμα.
• Ο γιατρός μπορεί επίσης να συστήσει ειδικές εξετάσεις για τον προσδιορισμό του αλλεργιογόνου
  παράγοντα.

 

Υπάρχει πιθανότητα επιπλοκής ;

 

Γενικά, τόσο η εποχιακή όσο και η ολοετής αλλεργική επιπεφυκίτιδα δεν παρουσιάζουν επιπλοκές. Θα μπορούσε να
γίνει ωστόσο αναφορά στο συνεχή και έντονο κνησμό, ο οποίος μπορεί να οδηγήσει σε ερυθρότητα του δέρματος
του βλεφάρου, επιπλέον οίδημα και δερματίτιδα.

 

Πώς προλαμβάνεται η αλλεργική επιπεφυκίτιδα ;

 

• Πρώτο βήμα αντιμετώπισης είναι ο εντοπισμός και η απομάκρυνση / αποφυγή του αλλεργιογόνου. Για
  παράδειγμα, τα ευαίσθητα άτομα συστήνεται να αποφεύγουν την έξοδο από το σπίτι σε μέρες με αέρα
  όπου η γύρη μεταφέρεται παντού.
• Σε διαφορετική περίπτωση προτείνεται να φορούν προστατευτικά γυαλιά για την προστασία της
  οφθαλμικής επιφάνειας από αλλεργιογόνα.
• Πριν την έξοδο, θα ήταν χρήσιμο να παρακολουθούν το δελτίου καιρού για αναφορά σε μέρες με υψηλή
  συγκέντρωση γύρης στον αέρα.
• Κατά την οδήγηση, τα παράθυρα προτείνεται να παραμένουν κλειστά και να είναι ενεργοποιημένη η
  λειτουργία της ανακύκλωσης του εσωτερικού αέρα στο αυτοκίνητο.
• Συστήνονται επίσης καλός και καθημερινός αερισμός του σπιτιού, των ρούχων και των κλινοσκεπασμάτων.
• Επιπλέον, ανάλογα την αιτία της αλλεργικής επιπεφυκίτιδας, προτείνεται η απομάκρυνση παλιών επίπλων
  και μοκετών ενώ τα ζώα θα χρειαστεί να παραμείνουν εκτός σπιτιού.

 

Πώς αντιμετωπίζεται η αλλεργική επιπεφυκίτιδα ;

 

• Το τρίψιμο των βλεφάρων θα πρέπει να αποφεύγεται καθώς μπορεί να χειροτερεύσει τη φλεγμονή.
• Τα χέρια πρέπει να πλένονται τακτικά με σαπούνι και νερό για την αποφυγή περαιτέρω φλεγμονών.
• Συχνές πλύσεις των ματιών με φυσιολογικό ορό/ τεχνητά δάκρυα (τουλάχιστον 4 φορές την ημέρα) ή με
  ειδικές συσκευές πλύσης των ματιών για την αραίωση της συγκέντρωσης του αλλεργιογόνου παράγοντα
  και την απομάκρυνσή του.
• Κρύες κομπρέσες σε κλειστά βλέφαρα πχ. με αποστειρωμένες γάζες ή καθαρό βαμβάκι που έχουμε βρέξει
  σε κρύο νερό ή με ειδικά μαντηλάκια για οφθαλμική χρήση.

Πέρα από τα παραπάνω μέτρα, υπάρχουν και φαρμακευτικές προσεγγίσεις στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων
της αλλεργικής επιπεφυκίτιδας (και κατά περίπτωση στην πρόληψη αυτής).

• Κολλύρια με αντιισταμινικό φάρμακο. Συνήθως χρησιμοποιούνται δύο φορές την ημέρα. Δρουν πιο άμεσα
  στα συμπτώματα της αλλεργικής επιπεφυκίτιδας, ωστόσο δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν προληπτικά.
• Κολλύρια με φάρμακα- σταθεροποιητές των σιτευτικών κυττάρων. Θεωρούνται πιο σωστή επιλογή για ένα άτομο που γνωρίζει ότι μπορεί να εμφανίσει αλλεργική επιπεφυκίτιδα και θέλει να προλάβει τα συμπτώματα. Χρειάζονται ορισμένες ημέρες για να δράσουν για αυτό και η χορήγηση πρέπει να ξεκινά πριν την εποχή της αλλεργίας και να συνεχίζεται για όλο το διάστημα που διαρκεί. Συνήθως χορηγούνται τέσσερις φορές την ημέρα.
• Kολλύρια με συνδυασμό αντιισταμινικού και κάποιου αγγειοσυσταλτικού φαρμάκου. Τα αγγειοσυσταλτικά φάρμακα περιορίζουν τη διάμετρο των μικρών αγγείων της επιφάνειας του ματιού. Έτσι, μεταφέρονται μικρότερες ποσότητες διαβιβαστών φλεγμονής άρα έχουμε ηπιότερα συμπτώματα.
•  Άλλοι συνδυασμοί περιλαμβάνουν αντιισταμινικό και σταθεροποιητή των σιτευτικών κυττάρων:
  παρέχουν άμεση ανακούφιση από τα συμπτώματα της αλλεργίας ( μέσα σε λίγα λεπτά ) και να έχουν
  διάρκεια έως και 12 ώρες.
• Κολλύρια με κορτιζονούχα φάρμακα. Χορηγούνται όταν τα συμπτώματα είναι πιο βαριά, για τον
  περιορισμό της φλεγμονής. Συστήνονται από τον οφθαλμίατρο για περιορισμένο χρονικό διάστημα καθώς
  η παρατεταμένη χρήση τους μπορεί να αυξήσει την οφθαλμική πίεση, να οδηγήσει σε γλαύκωμα ή να
  χειροτερεύσει μια ιογενή λοίμωξη όπως τον έρπητα κ.ά.
• Κολλύρια με μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα: χορηγούνται σε κάποιες περιπτώσεις λόγω της
  αντιφλεγμονώδους δράσης τους.
• Αντιισταμινικά φάρμακα για χρήση από το στόμα. Επιλέγονται όταν συνυπάρχουν και άλλα συμπτώματα
  αλλεργίας όπως αλλεργική ρινίτιδα.
• Σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις, ίσως χορηγηθούν κορτιζονούχα φάρμακα από το στόμα. Λόγω
  αντενδείξεων και παρενεργειών συστήνονται επιλεκτικά.

Σημαντικό! Δεν είναι όλα τα κολλύρια κατάλληλα για όλους. Για παράδειγμα, άτομα με ανεβασμένη οφθαλμική
πίεση δε συνίσταται να χρησιμοποιούν κολλύρια με κορτιζονούχα ή αγγειοσυσταλτικά φάρμακα.

Προσοχή! Για χρήστες φακών επαφης: οι οφθαλμίατροι συστήνουν να αποφεύγεται η χρήση των φακών επαφής μέχρι την επίλυση των συμπτωμάτων της επιπεφυκίτιδας, καθώς οι φακοί απορροφούν τα αλλεργιογόνα στην επιφάνειά τους.

Αν επιλέξετε να συνεχίσετε να φοράτε τους φακούς επαφής, προσοχή στην επιλογή των κολλυρίων/ οφθαλμικών
αλοιφών. Πολλά σκευάσματα (πχ. λόγω της δραστικής ουσίας ή λόγω των συντηρητικών που περιέχουν) δεν είναι
συμβατά με την ταυτόχρονη χρήση των φακών. Για παράδειγμα, οι μαλακοί φακοί επαφής έχουν την τάση να
απορροφούν τα συντηρητικά από τα κολλύρια, προκαλώντας ή χειροτερεύοντας μια φλεγμονή. Σε κάθε περίπτωση,
ρωτήστε τον οφθαλμίατρο ή το φαρμακοποιό σας!

 

Πότε να επισκεφθώ το γιατρό;

 

Είναι σημαντικό να επισκεφθούμε το γιατρό αν :

• Δεν μπορούμε να εντοπίσουμε τον αλλεργιογόνο παράγοντα που προκαλεί τα συμπτώματα
• Τα συμπτώματα δεν υποχωρούν σε μερικές ημέρες παρά τα μέτρα αντιμετώπισης
• Τα συμπτώματα χειροτερεύουν πχ. υπάρχει φωτοφοβία
• Υπάρχει πόνος στο μάτι
• Έχουν εμφανιστεί κηλίδες ή φουσκάλες στο δέρμα δίπλα από το μάτι ή στο βλέφαρο ή τη μύτη
• Υπάρχει μεγάλη ερυθρότητα, και κυρίως αν εμφανίζεται μόνο στο ένα μάτι
• Έχουμε θολή ή περιορισμένη όραση ή άλλες αλλαγές στην όραση
• Συμπτώματα όπως εκκρίσεις και πρησμένα και ερυθρά βλέφαρα εμφανίζονται σε βρέφος (ηλικίας
  μικρότερης του ενός μήνα).