Ουρολοίμωξη

Γενικά

 

Το ουροποιητικό σύστημα χωρίζεται νοητά σε δύο τμήματα, το ανώτερο και το κατώτερο. Το ανώτερο ουροποιητικό σύστημα αποτελείται από τα νεφρά και τους ουρητήρες (τους σωλήνες που συνδέουν τα νεφρά με την ουροδόχο κύστη). Το κατώτερο ουροποιητικό σύστημα αποτελείται από την ουροδόχο κύστη (την κοιλότητα συγκέντρωσης των ούρων) και την ουρήθρα (ένα μικρό σωλήνα απ’ όπου αποβάλλονται τα ούρα).

Τα νεφρά, μέσω των ούρων που παράγουν, φιλτράρουν και απομακρύνουν επιβλαβείς και άχρηστες ουσίες από τον οργανισμό. Επιπλέον, ρυθμίζουν τη μεταφορά νερού, ηλεκτρολυτών και θρεπτικών ουσιών, εξασφαλίζουν τη χημική ισορροπία του σώματος, ενώ είναι υπεύθυνα για την παραγωγή σημαντικών ορμονών που παίζουν ρόλο στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης και της παραγωγής των ερυθρών αιμοσφαιρίων του αίματος.

 

Τι είναι ουρουλοίμωξη και πώς αντιδρά ο οργανισμός

 

Με τον όρο ουρολοίμωξη περιγράφονται οι λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος από μικροοργανισμούς πχ. ιούς, μύκητες και βακτήρια.
Υπό κανονικές συνθήκες, οι μικροοργανισμοί τείνουν να εισέρχονται στο ουροποιητικό σύστημα μέσω της ουρήθρας, ωστόσο γρήγορα απομακρύνονται με την ούρηση πριν εγκατασταθούν, πολλαπλασιαστούν και προκαλέσουν μόλυνση.
Το σώμα διαθέτει ορισμένους μηχανισμούς άμυνας ενάντια στους μικροοργανισμούς. Τέτοιοι είναι πχ. η σύσταση των ούρων, η αδυναμία προσκόλλησης των μικροοργανισμών στο εσωτερικό τοίχωμα της κύστης και πιθανά η παρουσία της φυσιολογικής χλωρίδας στην ουρήθρα που αναστέλλει την εγκατάσταση και ανάπτυξη παθογόνων μικροοργανισμών.
Όταν όμως οι μικροοργανισμοί καταφέρουν να ξεπεράσουν αυτούς τους μηχανισμούς άμυνας, τότε προκαλείται η λοίμωξη.

Ανάλογα με το τμήμα του ουροποιητικού συστήματος που προσβάλλεται ,οι ουρολοιμώξεις χωρίζονται σε:

  • Λοιμώξεις του κατώτερου ουροποιητικού συστήματος : ουρηθρίτιδα, κυστίτιδα
  • Λοιμώξεις του ανώτερου ουροποιητικού συστήματος : πυελονεφρίτιδα

 

Αιτιολόγια και συμπτώματα

 

Αιτιολογία

 

Οι περισσότερες λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος προκαλούνται από μικροοργανισμούς, και πιο συχνά από βακτήρια που ζουν φυσιολογικά στο έντερο. Το βακτήριο Escherichia coli (γνωστό ως κολοβακτηρίδιο) προκαλεί την πλειοψηφία των ουρολοιμώξεων (περίπου 80%). Μύκητες και ιοί προκαλούν ουρολοιμώξεις αλλά σε πολύ μικρότερη συχνότητα συγκριτικά με τα βακτήρια.

 

Συμπτώματα

 

Στις λοιμώξεις του κατώτερου ουροποιητικού συστήματος, τα πιο συχνά συμπτώματα είναι :

  • Συχνοουρία και αίσθημα επιτακτικότητας (έντονη ανάγκη για ούρηση)
  • Αίσθημα καύσου στην ούρηση
  • Δυσκολία στην ούρηση
  • Αποβολή μικρής ποσότητας ούρων και αίσθηση ότι δεν αδειάζει η κύστη
  • Πόνος χαμηλά στην κοιλιά ( πυελικός πόνος)
  • Θολά ή δύσοσμα ούρα ή παρουσία αίματος στα ούρα
  • Συνήθης απουσία πυρετού

Στις λοιμώξεις του ανώτερου ουροποιητικού συστήματος, εμφανίζονται τα παραπάνω συμπτώματα αλλά και :

  • Πυρετός 38οC και άνω
  • Ναυτία, εμετοί
  • Πόνος στη μέση (πρόκειται για πόνο στο ύψος των νεφρών)
  • Καταβολή δυνάμεων, ρίγη

Επιπλέον συμπτώματα που μπορεί να παρατηρηθούν: πόνος κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής, αύξηση των κολπικών εκκρίσεων στις γυναίκες, πόνος στο ορθό στους άνδρες, κνησμός κ.ά.

 

Παράγοντες προδιάθεσης

 

Το φύλο

  • Οι γυναίκες είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς σε ουρολοιμώξεις για ανατομικούς λόγους. Η γυναικεία ουρήθρα έχει μικρότερο μήκος από την ανδρική και βρίσκεται πιο κοντά στην πρωκτική περιοχή όπου φυσιολογικά υπάρχουν μικροοργανισμοί.
  • Οι ουρολοιμώξεις στους άντρες δεν είναι τόσο συχνές όσο στις γυναίκες. Αν δεν συντρέχουν άλλοι λόγοι, πχ. ανατομικοί, οι ουρολοιμώξεις στους άνδρες εμφανίζονται συνήθως μετά την ηλικία των 50 ετών (όπου αρχίζουν και εμφανίζονται προβλήματα με τον προστάτη).

Η ηλικία

  • Στις μεγαλύτερες ηλικίες, παράγοντες όπως πχ. η υπερπλασία του προστάτη στους άνδρες  ή η απώλεια των αντιμικροβιακών ιδιοτήτων του υγρού του προστάτη ή η ανεπαρκής κένωση της κύστης λόγω πρόπτωσης της μήτρας στις γυναίκες αυξάνουν τον κίνδυνο ουρολοιμώξεων.
  • Ουρολοίμωξη μπορεί να παρουσιαστεί και στα παιδιά. Τα αγόρια μπορεί να εμφανίσουν ουρολοίμωξη ακόμη και στους πρώτους 6 μήνες. Τα κορίτσια παρουσιάζουν πιο συχνά ουρολοιμώξεις στην ηλικία των 2-3 ετών.

Η σεξουαλική δραστηριότητα 

  • Διευκολύνεται η μεταφορά των μικροβίων της ευρύτερης περιοχής και αυξάνεται ο αριθμός των βακτηρίων στα ούρα. Επιπλέον, η χρήση λιπαντικών ουσιών (αρωματικών ή μη) μπορεί να ερεθίσει την περιοχή ενώ το διάφραγμα και οι σπερματοκτόνες ουσίες, ως μέσα αντισύλληψης, αλλοιώνουν τη φυσιολογική χλωρίδα  και ευνοούν την ανάπτυξη μικροοργανισμών.

Κύηση και εμμηνόπαυση

  • Κατά την εγκυμοσύνη, λόγω των ορμονικών αλλαγών και της αλλαγής θέσης του ουροποιητικού συστήματος, η λοίμωξη μπορεί ευκολότερα να προσβάλει τα νεφρά.
  • Για τις γυναίκες που έχουν περάσει στην εμμηνόπαυση, η έλλειψη οιστρογόνων μεταβάλλει το ουροποιητικό σύστημα με αποτέλεσμα να είναι πιο ευάλωτο στις λοιμώξεις.

Στάση ούρων

  • Μια απόφραξη σε κάποιο τμήμα του ουροποιητικού συστήματος (για παράδειγμα λόγω ύπαρξης «πέτρας») εμποδίζει τη ροή και την πλήρη αποβολή των ούρων.

Κακές συνήθειες ούρησης

  • Όπως αναβολή ούρησης παρότι υπάρχει επιτακτική ανάγκη, ημιτελής κένωση της κύστης

Μειωμένη λήψη υγρών

  • Οδηγεί σε λιγότερη ούρηση, άρα σε μικρότερη συχνότητα «καθαρισμού» του ουροποιητικού συστήματος.

Θέματα υγιεινής

  • Έλλειψη καθημερινής προσωπικής υγιεινής και καθαριότητας, λανθασμένη χρήση προϊόντων υγιεινής, στενά ρούχα, συνθετικά εσώρουχα, βρώμικες τουαλέτες κ.ά.

Χρόνια νοσήματα

  • Για παράδειγμα: σακχαρώδης διαβήτης, δρεπανοκυτταρική αναιμία, αποδυναμωμένο ανοσοποιητικό σύστημα, συγγενείς παθήσεις του ουροποιητικού συστήματος.

Άλλοι παράγοντες:

  • Δυσλειτουργίες ή ανατομικές ανωμαλίες του ουροποιητικού συστήματος
  • Νευρολογικά προβλήματα
  • Xρήση ουροκαθετήρα, ιδιαίτερα σε άτομα που νοσηλεύονται
  • Μετά από εξέταση ή επέμβαση του ουροποιητικού συστήματος

Πότε να επισκεφθώ το γιατρό;

  • Απευθυνόμαστε έγκαιρα στον γιατρό αν παρατηρήσουμε συμπτώματα που να παραπέμπουν σε ουρολοίμωξη
  • Σε περίπτωση εγκυμοσύνης
  • Όταν τα συμπτώματα παρατηρούνται σε παιδιά ή σε άνδρες
  • Όταν συνυπάρχουν χρόνια νοσήματα ή ανοσοκαταστολή
  • Αν τα συμπτώματα δεν περιορίζονται ή χειροτερεύουν μετά από θεραπεία
  • Αν εμφανίζονται συχνές ουρολοιμώξεις (υποτροπιάζουσες)

Ο γιατρός θα ζητήσει να γίνουν περαιτέρω εξετάσεις ώστε να κάνει τη σωστή διάγνωση και να δώσει την κατάλληλη θεραπεία ανάλογα την περίπτωση του ασθενούς.

Σημείωση: Μια λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος, χωρίς θεραπεία, μπορεί να επεκταθεί και να προκαλέσει βλάβη στα νεφρά ακόμη και να περάσει στην κυκλοφορία του αίματος προκαλώντας γενικευμένη λοίμωξη.

 

Θεραπεία

 

Οι περισσότερες ουρολοιμώξεις δεν είναι σοβαρές και είναι εύκολα αντιμετωπίσιμες.

  • Στις γυναίκες, εάν αντιμετωπιστούν με τις πρώτες ενοχλήσεις, με λήψη άφθονων υγρών και διούρηση, μπορεί να μη χρειαστεί φαρμακευτική αγωγή.
  • Μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν παυσίπονα για την ανακούφιση συμπτωμάτων όπως ο πόνος.

Οι λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος που προκαλούνται από βακτήρια αντιμετωπίζονται συνήθως με αντιβιοτικά. Ο γιατρός κρίνει ποιο είναι το κατάλληλο αντιβιοτικό και τη διάρκεια της θεραπείας, ανάλογα με το ιστορικό του ασθενή, το είδος του μικροβίου και το αντιβιόγραμμα.

  • Ανάλογα με τον τύπο της λοίμωξης, η διάρκεια της θεραπείας με αντιβιοτικό είναι 3-5 ημέρες αν πρόκειται για κυστίτιδα και 7-14 ημέρες αν πρόκειται για πυελονεφρίτιδα.
  • Η διάρκεια θεραπείας μπορεί να είναι μεγαλύτερη στους άνδρες, στις εγκύους, σε πιο σοβαρά συμπτώματα, σε υποτροπές, και σε άλλα υπάρχοντα προβλήματα.
  • Τα συμπτώματα αρχίζουν να υποχωρούν σε 2-3 ημέρες με τη σωστή θεραπεία.
  • Σημαντικό είναι, ότι ακόμη και να έχουν υποχωρήσει τα συμπτώματα, η θεραπεία με την αντιβίωση δεν πρέπει να διακόπτεται πριν τον καθορισμένο χρόνο, καθώς μπορεί η λοίμωξη να υποτροπιάσει.

Επιπλέον,

  • Σε βαριές λοιμώξεις με πυρετό, μπορεί να χρειαστεί νοσηλεία για ενδοφλέβια χορήγηση της θεραπείας και ενυδάτωση.
  • Σε περιπτώσεις όπου συνυπάρχει κάποια πάθηση στο ουροποιητικό, όπως πχ. λίθος ή υπερτροφία του προστάτη, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί το αίτιο σε δεύτερο χρόνο.

Σημείωση: Κατά την λήψη του ιστορικού του ασθενούς λαμβάνεται υπόψη η χρήση αντιβιοτικών κατά το τρίμηνο πριν την ουρολοίμωξη. Δεν ενδείκνυται η χρήση αντιβιοτικών χωρίς τη συνταγή γιατρού καθώς οι μικροοργανισμοί γίνονται ανθεκτικοί σε αυτά με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η οριστική θεραπεία του προβλήματος. Επιπλέον, δεν είναι όλα τα αντιβιοτικά ασφαλή ή κατάλληλα για την κάθε περίπτωση ασθενούς.

 

Ασυμπτωματική βακτηρουρία

 

Πρόκειται για μια μορφή ουρολοίμωξης όπου ο ασθενής δεν παρουσιάζει κανένα σύμπτωμα, ωστόσο η καλλιέργεια ούρων βγαίνει θετική. Είναι συχνή σε άτομα που έχουν ουροκαθετήρα αλλά μπορεί να συμβεί και σε κατά τα άλλα υγιή άτομα. Τα υγιή άτομα δε χρειάζονται θεραπεία με αντιβιοτικά. Αντιθέτως, θα πρέπει να χορηγηθεί αγωγή σε εγκύους, άτομα με χρόνιες νόσους, δυσλειτουργίες και ανατομικές ανωμαλίες του ουροποιητικού συστήματος, όπως επίσης και άτομα που πρόκειται να υποβληθούν σε ουρολογική χειρουργική επέμβαση.

 

Πρόληψη

 

Τα μέτρα πρόληψης είναι πολύ σημαντικά, καθώς σχεδόν το 25% των πασχόντων από ουρολοίμωξη, υποτροπιάζουν μέσα σε έξι μήνες χωρίς την ανάλογη προσοχή.

  • Πίνουμε άφθονο νερό (6-8 ποτήρια) και υγρά. Με αυτόν τον τρόπο προκαλείται συχνή ούρηση και αδειάζει η κύστη παρασύροντας πιθανά μικρόβια.
  • Δεν αγνοούμε την ανάγκη για ούρηση. Η κατακράτηση ούρων δίνει το χρόνο και τις συνθήκες στους μικροοργανισμούς να πολλαπλασιαστούν.
  • Αποφεύγουμε την υπερκατανάλωση αλκοόλ (καθώς καταστέλλει την ικανότητα του σώματος να καταπολεμά τις λοιμώξεις).
  • Περιορίζουμε τις ποσότητες ζάχαρης και αλατιού που καταναλώνουμε σε καθημερινή βάση.
  • Επίσης, για τους άνδρες, είναι καλό να αποφεύγεται η υπερκατανάλωση τροφών που ερεθίζουν τον προστάτη πχ. καυτερά φαγητά.
  • Φροντίζουμε την υγιεινή της γεννητικής-πρωκτικής περιοχής. Προτιμούμε βαμβακερά εσώρουχα τα οποία και αλλάζουμε καθημερινά. Επιπλέον, αποφεύγουμε τα στενά παντελόνια.
  • Προσοχή στις δημόσιες τουαλέτες. Αν είναι δυνατόν αποφεύγουμε να καθόμαστε, αλλιώς χρησιμοποιούμε ατομικά καλύμματα.
  • Προτιμούμε το ντους από το αφρόλουτρο στη μπανιέρα.
  • Τακτικά ντους κυρίως όταν η θερμοκρασία (σώματος και περιβάλλοντος) είναι υψηλή καθώς δημιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη των μικροοργανισμών.
  • Η καθαριότητα και το σκούπισμα στις γυναίκες, θα πρέπει να γίνεται πάντα με φορά από μπροστά προς τα πίσω, για να αποφευχθεί η μεταφορά μικροβίων.
  • Αποφεύγουμε τα προϊόντα υγιεινής που περιέχουν αποσμητικά, αρώματα, ισχυρά αντισηπτικά. Προτιμούμε εξειδικευμένα προϊόντα από το φαρμακείο και ακολουθούμε τις οδηγίες χρήσης τους ανάλογα την περίπτωση.
  • Μετά τη σεξουαλική επαφή είναι καλό να αδειάζει η κύστη ώστε να απομακρύνονται τυχόν μικροοργανισμοί.
  • Επιπλέον, η χρήση των κατάλληλων μέτρων προφύλαξης κατά την επαφή είναι σημαντική, ειδικά αν υπάρχει ατομικό ιστορικό ουρολοιμώξεων.
  • Για τις γυναίκες σε εμμηνόπαυση, η χρήση εξειδικευμένων προϊόντων για την αντιμετώπισης της ατροφίας ή ξηρότητας του κόλπου μπορούν να προλάβουν την εμφάνιση μιας ουρολοίμωξης.
  • Αποφεύγουμε το κολύμπι σε νερά που δεν φαίνονται καθαρά ή δεν ανανεώνονται (κυρίως σε μια πισίνα).
  • Καλό είναι να αλλάζουμε το βρεγμένο μαγιό με στεγνό μετά το μπάνιο.
  • Αποφεύγουμε να καθόμαστε απευθείας στην άμμο χωρίς πετσέτα/ ψάθα κλπ.
  • Βάσει μελετών τα προβιοτικά προϊόντα που περιέχουν γαλακτοβάκιλλους φαίνεται να παρουσιάζουν προστατευτική δράση ενάντια στην προσκόλληση και πολλαπλασιασμό των παθογόνων βακτηρίων. Επιπλέον, προλαμβάνουν και την εμφάνιση μυκητιάσεων (που μπορεί να εκδηλωθούν σε ορισμένα άτομα μετά τη λήψη αντιβιοτικών).
  • Έρευνες υποστηρίζουν ότι τα cranberry (βακκινία) βοηθούν στην πρόληψη των επαναλαμβανόμενων ουρολοιμώξεων αλλά έχουν και πιθανή θεραπευτική δράση.Σημείωση: τα συμπληρώματα διατροφής έχουν μεγαλύτερη συγκέντρωση σε cranberry από τα τρόφιμα.
  • Η βιταμίνη C ενδείκνυται επίσης για περιπτώσεις επαναλαμβανόμενων ουρολοιμώξεων. Αυξάνει την οξύτητα των ούρων, η οποία δημιουργεί ένα εχθρικό περιβάλλον για την ανάπτυξη και εγκατάσταση των μικροοργανισμών.
  • Τα αποτελέσματα πρόσφατων επιστημονικών μελετών έχουν αποδείξει την αποτελεσματικότητα των μούρων τόσο στη θεραπεία όσο και την πρόληψη της ουρολοίμωξης. Ωστόσο, οι ειδικοί αναφέρουν ότι τα μούρα δεν μπορούν να βοηθήσουν όλους όσους πάσχουν από ουρολοίμωξη, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις προσφέρουν ανακούφιση καθώς δρουν εμποδίζοντας τα βακτήρια E. Coli να προσκολληθούν στα τοιχώματα της κύστης.

Τα συμπληρώματα διατροφής μπορούν να χρησιμοποιηθούν και συνδυαστικά με τη θεραπεία. Ενημερώστε το φαρμακοποιό σας για άλλη φαρμακευτική αγωγή που μπορεί να παίρνετε.