Ηλιακή Ακτινοβολία Οφέλη και Κίνδυνοι

Ενεργοποιεί την παραγωγή της βιταμίνης D

• Η βιταμίνη D ενισχύει την απορρόφηση του ασβεστίου βοηθώντας στη διατήρηση της υγείας των οστών.
• Επιπλέον, μελέτες έχουν δείξει ότι ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα, μπορεί να προφυλάσσει από τον σακχαρώδη διαβήτη και βελτιώνει και το καρδιαγγειακό σύστημα.
• Η βιταμίνη D βοηθά σε ένα βαθμό και στη ρύθμιση της περιόδου, σε γυναίκες με άστατο κύκλο.

Ανεβάζει τα επίπεδα της σεροτονίνης

• Η σεροτονίνη είναι γνωστή ως «ορμόνη της χαράς» και μας κάνει να αισθανόμαστε αισιοδοξία και ευεξία.
• Έρευνες αποδεικνύουν ότι, κυρίως κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών, η ηλιοφάνεια βοηθά και στην απώλεια βάρους, καθώς η σεροτονίνη που παράγεται καταστέλλει την υπερβολική όρεξη για φαγητό ενώ η επίδρασή της στο θυρεοειδή αυξάνει τον μεταβολισμό.

Μειώνει τα επίπεδα της μελατονίνης

• Η μελατονίνη είναι η ορμόνη που βοηθά στη ρύθμιση του ύπνου.
• Όσο μειώνονται τα επίπεδα της μελατονίνης την ημέρα, τόσο αυξάνονται τη νύχτα, καταπολεμώντας την αϋπνία.
• Επιπλέον, λόγω την αλλαγής στα επίπεδα της μελατονίνης, η ηλιακή ακτινοβολία ενισχύει και τη γονιμότητα στις γυναίκες, ενώ αυξάνει τα επίπεδα της τεστοστερόνης στους άντρες.

Θερμότητα του ηλιακού φωτός

•  Η θερμότητα του ήλιου είναι ευεργετική για μυοσκελετικούς και αρθριτικούς πόνους. Ανακουφίζει το οίδημα της αρθρίτιδας και βοηθά να υποχωρήσουν οι φλεγμονές από μυϊκά τραύματα.

Η φωτοευαισθησία είναι η αύξηση της ευαισθησίας της επιδερμίδας στην υπεριώδη ακτινοβολία. Εμφανίζεται με τη μορφή δερματικού εξανθήματος (με κνησμό, ερυθρότητα, επιφανειακό οίδημα) και οφείλεται σε κάποια χημική ουσία ή φαρμακευτικό προϊόν ή μπορεί να οφείλεται σε ιδιοπαθή αίτια ή και να μην έχει γνωστή αιτία.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα φωτοευαισθησίας είναι η κνίδωση λόγω ηλιακής ακτινοβολίας και το καλοήθες πολύμορφο εξάνθημα εκ φωτός.
Το πολύμορφο εξάνθημα εκ φωτός (συχνά αναφέρεται ως ηλιακή αλλεργία) είναι μια τοπική αντίδραση που φαίνεται να σχετίζεται με τις ακτίνες UVA. Εμφανίζεται με πολύ μικρά σπυράκια (στίγματα) και κόκκινες κηλίδες, ενώ μπορεί να συνοδεύεται και από σοβαρό κνησμό. Εμφανίζεται όταν η επιδερμίδα εκτίθεται ξαφνικά σε μεγάλες ποσότητες υπεριώδους ακτινοβολίας. Εμφανίζεται κυρίως στη ράχη των χεριών, τους βραχίονες και τη βάση του λαιμού.
Συνίσταται η αποφυγή της έκθεσης στον ήλιο ενώ τα επιμέρους συμπτώματα μπορούν να αντιμετωπιστούν με αντισταμινικά ή και κορτιζονούχα φάρμακα και άλλα καταπραϋντικά δερμοκαλλυντικά.

Φάρμακα που κάνουν το δέρμα πιο ευαίσθητο στον ήλιο

Πολλά φάρμακα κάνουν το δέρμα ευαίσθητο στον ήλιο οδηγώντας σε εγκαύματα ακόμα και με σύντομη έκθεση, ενώ πιο σπάνια μπορεί να προκαλέσουν μόνιμη χρώση του δέρματος ή εξανθήματα.
Μερικά παραδείγματα τέτοιων φαρμάκων ανήκουν στις εξής κατηγορίες : αντιαρρυθμικά, αντιβιοτικά, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, ρετινοειδή (για την ακμή), διουρητικά, τροποποιητικά του ανοσοποιητικού συστήματος ή χημιοθεραπείας, φάρμακα για τη μαλάρια, το φυτικό συμπλήρωμα  Hypericum perforatum (υπερικό) και άλλα.
Ο φαρμακοποιός μπορεί να σας συμβουλεύσει πιο συγκεκριμένα για τα φάρμακα που προκαλούν φωτοευαισθησία, και για το τι θα πρέπει να κάνετε αν ήδη ακολουθείτε αγωγή με κάποιο τέτοιο φάρμακο.
Πέρα από τα φάρμακα, άλλα προϊόντα όπως αρώματα, αντιβακτηριδιακά, ο χυμός των εσπεριδοειδών ή κάποια φυτά, ακόμα και καλλυντικά ή τα ίδια τα αντιηλιακά (σπάνια) είναι τοπικές φωτοευαισθητοποιοί ουσίες και προκαλούν δερματίτιδες όταν το δέρμα που ήρθε σε επαφή με αυτές, εκτεθεί παράλληλα ή λίγο μεταγενέστερα στον ήλιο.

• Ο κανόνας ABCDE – ένας εύκολος τρόπος αυτοεξέτασης όλων των σπίλων στο δέρμα.
  • Ασυμμετρία (Asymmetry) : ελέγχουμε το σχήμα του σπίλου. Τυπικά είναι σχεδόν στρογγυλός και συμμετρικός. Το μελάνωμα είναι ασύμμετρο.
  • Όρια (Border) : πώς είναι το περίγραμμα. Ο σπίλος έχει κανονικό και γεωμετρικό περίγραμμα ενώ το μελάνωμα είναι ανομοιόμορφο με δαντελωτό περίγραμμα.
  • Χρώμα (Colour): ο τυπικός σπίλος έχει ένα χρώμα ( συνήθως καφέ, ή κόκκινο) ενώ το μελάνωμα εμφανίζει περισσότερους από έναν χρωματισμούς (συνήθως καφέ και μαύρο), πιο σκούρους από τη φυσική απόχρωση των σπίλων ενός ατόμου.
  • Διάμετρος (Diameter) : το μέγεθος του σπίλου. Ένας σπίλος έχει συνήθως διάμετρο < 6 χιλιοστών ενώ το μελάνωμα έχει διάμετρο > 6 χιλιοστά.
  • Εξέλιξη (Evolution) : σύμφωνα με τα παραπάνω χαρακτηριστικά ελέγχουμε αν έχει αλλάξει πρόσφατα η όψη του σπίλου ή αν έχει εμφανιστεί «νέος σπίλος» που χρειάζεται διερεύνηση.
• Σπίλοι μπορούν να υπάρχουν σε όλα τα σημεία του δέρματος πχ. πρόσωπο, κεφάλι και τριχωτό της κεφαλής, χέρια, πόδια, πλάτη, κορμός κλπ. ακόμη και ανάμεσα στα δάκτυλα των ποδιών και κάτω από τα νύχια.
• Σε άτομα με πολλούς σπίλους που δεν είναι εύκολη η αυτοεξέταση, συνιστάται η χαρτογράφηση των σπίλων τους από το δερματολόγο.

Προσοχή! Σε περίπτωση που παρατηρήσετε αλλαγές στους σπίλους ή στο δέρμα γενικότερα είναι σημαντικό να επισκεφτείτε το δερματολόγο σας. Η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να θεραπεύσει ακόμα και το 90% των επιφανειακών βλαβών, ενώ μπορεί να προλάβει πιθανή υποτροπή ή μετάσταση.

• Οι υπερέκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία λειτουργεί σωρευτικά οδηγώντας σε μακροχρόνια σοβαρά προβλήματα.
• Οι ακτινικές κερατώσεις είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα προκαρκινικής νεοπλασίας που προκαλούνται από μακροχρόνια έκθεση στον ήλιο. Οι βλάβες αυτές εμφανίζονται συνήθως ως ερυθρές, ανομοιόμορφες και φολιδωτές περιοχές. Επίσης, μπορεί το δέρμα να είναι πιο σκουρόχρωμο και τραχύ.
• Ένας στους τρεις διαγνωσμένους καρκίνους είναι καρκίνος του δέρματος. Παγκοσμίως, γίνεται διάγνωση κάθε χρόνο δύο με τριών εκατομμυρίων μη μελανοκυτταρικών καρκίνων του δέρματος και 132.000 κακοήθη μελανώματα.
• Συνολικά στην Ευρώπη, ο καρκίνος του δέρματος αυξάνεται σε ποσοστό 5 με 7% κάθε χρόνο.
• Το μελάνωμα είναι η πιο σοβαρή μορφή καρκίνου του δέρματος, και εντοπίζεται στα μελανοκύτταρα. Στην Ελλάδα έχουμε 3 περιστατικά διαγνωσμένου μελανώματος ανά 100.000 πληθυσμού κάθε χρόνο.
• Το 65% των δερματικών καρκίνων αναπτύσσονται πάνω σε έναν υπάρχον σπίλο (ελιά). Αλλαγές στον σπίλο όπως αύξηση μεγέθους, αλλαγή στο περίγραμμα ή στο χρώμα, αλλαγή στην υφή, φλεγμονή, πόνος, ακόμη και αιμορραγία είναι προειδοποιητικές ενδείξεις μελανώματος.
• Παράγοντες προδιάθεσης για την εμφάνιση μελανώματος είναι :
  • Πολλαπλά εγκαύματα κατά την παιδική ηλικία
  • Εκτενής έκθεση στον ήλιο χωρίς προστασία ως μέρος του επαγγέλματος ή άλλων δραστηριοτήτων  (πχ. αθλητές, αγρότες, σκιέρ, υπέρμαχοι της ηλιοθεραπείας)
  • Τεχνητό μαύρισμα
  • Θεραπεία με υπεριώδη ακτινοβολία λόγω άλλων δερματικών παθήσεων
  • Οικογενειακό ιστορικό μελανώματος ή άλλου τύπου καρκίνου του δέρματος
  • Πολυάριθμοι σπίλοι στο δέρμα
  • Εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα
  • Ανοιχτόχρωμο δέρμα ( φωτότυποι 1 -2)

• Ανεξάρτητα με το βαθμό ευαισθησίας του δέρματος του κάθε ατόμου, η παρατεταμένη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία προκαλεί πρόωρες ρυτίδες (επιφανειακές ή βαθύτερες) και δυσχρωμίες λόγω της ακανόνιστης έκκρισης μελανίνης (πχ. πανάδες). Το δέρμα αποκτά μια κιτρινωπή χροιά και γίνεται τραχύ, αφυδατωμένο και ανελαστικό καθώς καταστρέφεται το κολλαγόνο στις βαθύτερες στιβάδες του δέρματος.
• Στην αγορά υπάρχει ποικιλία δερμοκαλλυντικών προϊόντων για την αντιμετώπιση των ρυτίδων και των πανάδων ( ενυδατικά – καλυπτικά προϊόντα) , ωστόσο η καλύτερη πρόληψη είναι η αποφυγή της έκθεσης στον ήλιο και η χρήση του σωστού αντιηλιακού καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
• Ο δερματολόγος μπορεί να χρησιμοποιήσει πιο εξειδικευμένες θεραπείες ανάλογα την περίπτωση.