Kνίδωση

Ορισμός

 

Η κνίδωση αποτελεί μια παροδική έκφραση της αντίδρασης του δέρματος σε διάφορους παράγοντες. Αποτελεί συχνό νόσημα με το 10-20% του παγκόσμιου πληθυσμού να  εκδηλώνει τα συμπτώματα κάποια στιγμή στη ζωή του, ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας.

 

Συμπτώματα

 

Χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση ενός ή περισσότερων πομφών (καντήλες) με ερυθρό ή και υπόλευκο χρώμα και επιφανειακό οίδημα.

• Το μέγεθος των πομφών ποικίλλει από λίγα χιλιοστά έως λίγα εκατοστά, ενώ το σχήμα είναι συνήθως κυκλικό ή ωοειδές.
• Συχνά, οι πομφοί συνενώνονται σε ακανόνιστα μεγαλύτερα σχήματα.
• Οι πομφοί συνοδεύονται από κνησμό (από ήπιο ως έντονο) και σε ορισμένες περιπτώσεις πόνο, ενώ μπορούν να εντοπιστούν σε οποιοδήποτε μέρος του σώματος.
• Ανάλογα με τον παράγοντα που προκαλεί την κνίδωση, οι πομφοί μπορούν να εμφανιστούν από μερικά δευτερόλεπτα ή λεπτά μέχρι ώρες ή και ημέρες από την επαφή με τον παράγοντα αυτόν.
• Οι πομφοί δεν εμφανίζονται αμέσως στο σύνολό τους – μπορεί ένας πομφός να υποχωρήσει για να εμφανιστεί κάποιος άλλο σε διαφορετικό σημείο.
• Οι πομφοί διαρκούν από μερικές ώρες έως μερικές ημέρες και προοδευτικά υποχωρούν, αφήνοντας το δέρμα σε φυσιολογική κατάσταση.

Ανάλογα με τη χρονική διάρκεια της εμφάνισης των συμπτωμάτων , η κνίδωση διακρίνεται σε οξεία και χρόνια. Οξεία είναι η κνίδωση που διαρκεί λιγότερο από 6 εβδομάδες.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η κνίδωση συνοδεύεται από αγγειοοίδημα.

• Σε αντίθεση με την απλή μορφή της κνίδωσης, η διόγκωση (οίδημα) που προκαλείται από αγγειοοίδημα βρίσκεται κάτω από την επιδερμίδα και όχι στην επιφάνειά της.
• Είναι σταθερό , δεν έχει πόνο και υποχωρεί μετά από ώρες ή λίγες ημέρες.
• Το αγγειοοίδημα τείνει να επηρεάζει τα βλέφαρα, τα χείλη, το λαιμό, τη γλώσσα, τους αεραγωγούς, τις παλάμες ή/και τα πέλματα.
• Αν η διόγκωση εμποδίζει την αναπνοή, το αγγειοοίδημα μπορεί να είναι απειλητικό για τη ζωή.

 

Αιτιολογία

 

Η κνίδωση και το αγγειοοίδημα είναι συνήθως μέρος μιας αλλεργικής αντίδρασης. Το ανοσοποιητικό σύστημα ενεργοποιείται εκλύοντας χημικές ουσίες (πχ. ισταμίνη) , οδηγώντας σε συμπτώματα όπως ο κνησμός και η ερυθρότητα. Ένα άτομο μπορεί να έχει αλλεργία σε έναν ή και σε περισσότερους παράγοντες.

Παράγοντες που προκαλούν κνίδωση μέσω αλλεργικής αντίδρασης:

• Επαφή με αλλεργιογόνες ουσίες πχ. λάτεξ, γύρη, φυτά
• Τσιμπήματα από έντομα
• Φαγητό πχ. ξηροί καρποί, οστρακοειδή, φρούτα

Ωστόσο, η κνίδωση δεν αποτελεί πάντοτε μέρος ανοσολογικής αλλεργικής αντίδρασης. Μπορεί να προκαλείται από κάποια ανισορροπία του ανοσοποιητικού συστήματος, ή μπορεί να αποτελεί παρενέργεια φαρμάκων ή ακόμη και να προέρχεται από κάποιο φυσικό αίτιο (όπου και ο μηχανισμός δεν είναι γνωστός).

Παράγοντες που προκαλούν κνίδωση με άλλο τρόπο:

• Συναισθηματικά αίτια πχ. στρες
• Φάρμακα πχ. σκιαγραφικά, αντιβιώσεις, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη
• Μεταγγίσεις
• Φυσικά αίτια πχ. πίεση ή τριβή στο δέρμα, ηλιακή ακτινοβολία, θερμότητα, ψύχος, άσκηση
• Λοιμώξεις πχ. οι λοιμώξεις αναπνευστικού είναι συχνό αίτιο σε παιδιά
• Ορισμένα συντηρητικά/ πρόσθετα στα φαγητά

 

Αναφυλαξία

 

Στα άτομα που εμφανίζουν αλλεργική προδιάθεση, η έκθεση στον παράγοντα, μπορεί να οδηγήσει σε οξεία αναφυλακτική αντίδραση (αλλεργικό σοκ). Είναι μια σοβαρή αλλεργική αντίδραση που αρχίζει αιφνίδια και αν δεν αντιμετωπιστεί γρήγορα μπορεί να αποβεί μοιραία για τον ασθενή. Υπολογίζεται ότι περίπου το 0,05–2% του παγκόσμιου πληθυσμού θα αντιμετωπίσουν ένα περιστατικό αναφυλαξίας κάποια στιγμή στη ζωή τους. Τα πιο συχνά ερεθίσματα είναι τα φαγητά, τα φάρμακα και τα τσιμπήματα από έντομα. Τα φαγητά αποτελούν τις συχνότερες αιτίες πρόκλησης αναφυλαξίας στα παιδιά και τους νεαρούς ενήλικες. Στους μεγαλύτερους ενήλικες οι πιο συχνές αιτίες είναι τα φάρμακα και τα τσιμπήματα από έντομα. Οι άνθρωποι με ατοπικές ασθένειες όπως είναι το άσθμα ή η αλλεργική ρινίτιδα έχουν μια προδιάθεση να εμφανίσουν αναφυλαξία. Σύμφωνα με τα στοιχεία μιας έρευνας σε παιδιά με αναφυλαξία, το 60% των παιδιών είχε ιστορικό προηγούμενων ατοπικών ασθενειών.

Η αναφυλαξία παρουσιάζει πολλά διαφορετικά συμπτώματα σε διάστημα λεπτών ή ωρών, και είναι συνήθως τα εξής:

• Δέρμα: Έντονος κνησμός και αίσθημα καύσους στο σώμα, ερύθημα δέρματος (κοκκινίλες), κνίδωση ή /και αγγειοοίδημα
• Αναπνευστικό σύστημα : ρινική καταρροή, βήχας, σφύριγμα στην αναπνοή, βραχνάδα, δυσκολία στην κατάποση, δύσπνοια
• Κυκλοφορικό σύστημα: αρρυθμία, ζάλη, χαμηλή αρτηριακή πίεση, απώλεια των αισθήσεων, λιποθυμία
• Γαστρεντερικό σύστημα: ναυτία, έμετοι, μετεωρισμός κοιλίας, διάρροια, κοιλιακό άλγος
• Νευρικό σύστημα : σύγχυση, διαταραχή προσανατολισμού ή και σπασμοί ως αποτέλεσμα της πολύ χαμηλής αρτηριακής πίεσης.

Στα παιδιά εμφανίζεται στο μεγαλύτερο ποσοστό ως κνίδωση και αγγειοίδημα, ενώ στους ενήλικες η κνίδωση συνοδεύεται κυρίως από ζάλη, υπόταση, δύσπνοια, δυσφορία και απώλεια αισθήσεων.

 

Πότε πρέπει να επισκεφτώ το γιατρό;

 

Δεν χρειάζονται όλα τα περιστατικά κνίδωσης διερεύνηση. Ωστόσο, τα άτομα που έχουν εκφράσει μια αλλεργική αντίδραση έχουν αυξημένο κίνδυνο για να επανεμφανίσουν αλλεργική αντίδραση στο μέλλον. Ακόμη και αν η πρώτη αντίδραση ήταν ήπια, οι μελλοντικές αντιδράσεις μπορεί να είναι πιο σοβαρές.
Ο αλλεργιολόγος θα συγκεντρώσει το ιστορικό του ασθενούς και θα προχωρήσει σε επιπλέον ελέγχους αν κριθεί απαραίτητο, για να διαγνώσει το αίτιο των συμπτωμάτων, και να προχωρήσει σε επιλογή της θεραπείας και ενημέρωση του ασθενούς.

Απαραίτητο να συμβουλευθούμε το γιατρό:

• Συμπτώματα έντονα ή που επιδεινώνονται γρήγορα.
• Η φαρμακευτική αγωγή δεν έχει βελτιώσει τα συμπτώματα, και ανάγκη περαιτέρω διερεύνησης.
• Εξανθήματα που μοιάζουν φλεγμονώδη, που μπορεί να εξελιχθούν σε ανοιχτές πληγές ή που επιμένουν για περισσότερες από 48 ώρες.
• Αν η κνίδωση επανεμφανιστεί χωρίς έκθεση στον παράγοντα.
• Οίδημα στο πρόσωπο, χείλη, γλώσσα, φάρυγγας (σημάδια αγγειοοιδήματος).
• Δυσκολία στην αναπνοή, και συριγμοί.
• Πυρετός, πρησμένοι λεμφαδένες, απώλεια βάρους, εμετοί, κοιλιακός πόνος και άλλα – συμπτώματα που προέρχονται από μια πιο γενική λοίμωξη.

 

Αντιμετώπιση

 

Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, η κνίδωση είναι αυτοπεριοριζόμενη και συνήθως υποχωρεί σε 48 ώρες.
Η καλύτερη θεραπεία για την κνίδωση αποτελεί η ανεύρεση του αιτίου και η αποφυγή του. Η διαδικασία αυτή ωστόσο γίνεται ιδιαίτερα δύσκολη σε ορισμένες περιπτώσεις π.χ. όταν δεν υπάρχει το σωστό ιστορικό ασθενούς, ή όταν ο ασθενής λαμβάνει πολλά νέα φάρμακα. Τα συμπτώματα της κνίδωσης, και ιδιαίτερα ο κνησμός, έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής του ασθενούς. Συχνά διαταράσσουν τον ύπνο με αποτέλεσμα να επηρεάζεται αρνητικά η παραγωγικότητα στην εργασία ή η απόδοση στο σχολείο, η κοινωνική ζωή και άλλες δραστηριότητες του ατόμου. Σημαντικός λοιπόν στόχος της θεραπείας είναι αρχικά η ύφεση του κνησμού και των πομφών (σε μέγεθος και αριθμό).

Φαρμακευτική θεραπεία και συμβουλές

• Αντισταμινικά φάρμακα που αναστέλλουν τη δράση της ισταμίνης, της ουσίας που απελευθερώνεται από τον οργανισμό κατά τη διάρκεια αλλεργικών αντιδράσεων. Μειώνουν τον κνησμό.
• Κορτικοστεροειδή φάρμακα (συνήθως τοπικά) χρησιμοποιούνται σε επίμονες ή υποτροπιάζουσες περιπτώσεις, συνήθως για μικρό χρονικό διάστημα. Μειώνουν τη φλεγμονή.
• Αναλγητικά φάρμακα μπορούν να χρησιμοποιηθούν αν υπάρχει πόνος.

Επιπλέον,

• Κάνουμε μπάνιο με χλιαρό νερό και όχι με ζεστό για να μην ερεθιστεί περισσότερο το δέρμα.
• Αποφεύγουμε να ξύνουμε την περιοχή για να μειώσουμε την πιθανότητα μόλυνσης.
• Προτιμούμε ελαφρά ρούχα για να μην υπάρχει τριβή με το ερεθισμένο δέρμα.
• Χρησιμοποιούμε ειδικά δερμοκαλλυντικά προϊόντα για τον καθαρισμό και την ενυδάτωση, που ενδείκνυνται για το ευαίσθητο δέρμα.

Για τις περιπτώσεις αναφυλαξίας

• Αδρεναλίνη : χορηγείται άμεσα σε ενέσιμη μορφή, ενδομυϊκά στον προσθιο-πλάγιο μηρό, όσο το δυνατόν συντομότερα από την στιγμή που η παρουσιαστεί υποψία αναφυλαξίας. Αν το άτομο δεν ανταποκρίνεται καλά στη θεραπεία, η ένεση μπορεί να επαναλαμβάνεται κάθε 5 έως 15 λεπτά.
• Βρογχοδιασταλτικά φάρμακα μπορούν επίσης να χορηγηθούν μέσω συσκευής (νεφελοποιητής)  όταν η αδρεναλίνη δεν μπορεί να ανακουφίσει τα συμπτώματα της δύσπνοιας.

Επιπλέον,

• Τα άτομα που κινδυνεύουν από αναφυλαξία συνιστάται να είναι πάντοτε προετοιμασμένα για ένα πιθανό επεισόδιο. Το ίδιο ισχύει και για το περιβάλλον του ατόμου (πχ. οικογένεια, σχολείο, εργασία, νοσηλευτικό προσωπικό κλπ.), το οποίο πρέπει να είναι ενημερωμένο για τις αλλεργίες του ατόμου, καθώς και για τις ενέργειες που θα πρέπει να πραγματοποιηθούν σε περίπτωση επεισοδίου αναφυλαξίας πχ. καλούμε το ασθενοφόρο ακόμη και αν έχει χορηγηθεί η αδρεναλίνη.
• Πρέπει να φέρουν μαζί τους την ένεση αδρεναλίνης, καθώς οδηγίες για τη χρήση της ένεσης σε περίπτωση που θα χρειαστεί να χορηγηθεί από τρίτο πρόσωπο. Επιπλέον, συστήνεται να φορούν κάποια ένδειξη ιατρικής προειδοποίησης (πχ. βραχιόλι).
• Ο γιατρός και ο φαρμακοποιός μπορούν να εξηγήσουν στον ασθενή τη σωστή χρήση της ένεσης καθώς και τη σημαντικότητα της άμεσης αντιμετώπισης του αναφυλακτικού επεισοδίου.

Άλλες θεραπείες

Ένα διαφορετικό είδος θεραπείας αποτελεί η ανοσοθεραπεία. Στόχος είναι το σώμα να γίνει λιγότερο ευαίσθητο στην ουσία που προκαλεί την αλλεργική αντίδραση, και με αυτό τον τρόπο να αποφευχθούν μελλοντικά επεισόδια αναφυλαξίας.Μικρές ποσότητες του αλλεργιογόνου χορηγούνται με υποδόρια ένεση για την απευαισθητοποίηση κατά των εντόμων, ενώ η από του στόματος απευαισθητοποίηση είναι αποτελεσματική για πολλά τρόφιμα.