Στοματική Υγιεινή

Τι είναι η στοματική υγιεινή και ποιος ο στόχος της;

Πρόκειται για το σύνολο των ενεργειών που πραγματοποιούμε σε καθημερινή βάση ώστε να διατηρήσουμε ή να επαναφέρουμε την υγιή κατάσταση της στοματικής κοιλότητας. Η υγιής αυτή κατάσταση περιλαμβάνει υγιή δόντια, υγιή ούλα και καθαρή αναπνοή.

Κύριος στόχος της σωστής και συστηματικής στοματικής υγιεινής είναι η καθημερινή απομάκρυνση της μικροβιακής πλάκας, η οποία αποτελεί τη βασική αιτία εμφάνισης παθήσεων των δοντιών (πχ. τερηδόνα) και των ούλων (πχ. ουλίτιδα, περιοδοντίτιδα).

Η σωστή στοματική υγιεινή μπορεί επίσης να επιβραδύνει ή και να μειώσει τη σοβαρότητα των ήδη υπαρχόντων νόσων των δοντιών και της στοματικής κοιλότητας, ώστε να αντιμετωπιστούν από τον οδοντίατρο με μεγαλύτερη ευκολία και κατ’ επέκταση με μικρότερο κόστος για τον ασθενή.

Είναι σημαντικό λοιπόν να κατανοήσουμε ότι η στοματική υγιεινή πρέπει να γίνεται συνήθεια και να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας, τόσο των παιδιών όσο και των ενηλίκων.

Σύντομη ορολογία

Αδαμαντίνη : γνωστή ως σμάλτο του δοντιού. Είναι το εξωτερικό στρώμα κάθε δοντιού που καλύπτει το τμήμα που βρίσκεται πάνω από τα ούλα. Αποτελεί το προστατευτικό περίβλημα του δοντιού, απομονώνοντας το εσωτερικό του από το περιβάλλον.

H αδαμαντίνη θεωρείται ως ο σκληρότερος ιστός του ανθρώπινου σώματος, ωστόσο είναι εξαιρετικά ευαίσθητη και εύθραυστη.

Οστεΐνη : το εξωτερικό στρώμα της ρίζας του δοντιού που καλύπτει το τμήμα του δοντιού που βρίσκεται μέσα στη γνάθο κάτω από τα ούλα. Είναι λιγότερο σκληρή από την αδαμαντίνη.

Ο κύριος ρόλος της είναι να προστατεύει τη ρίζα ενώ χάρη σε ένα πυκνό δίκτυο ινών συνδετικού ιστού (περιοδοντικοί σύνδεσμοι) συνδέεται με το οστό της γνάθου και κρατά το δόντι σταθερό στη θέση του.

Οδοντίνη : το μεγαλύτερο τμήμα της δομής του δοντιού. Καλύπτεται από την αδαμαντίνη και την οστεΐνη ενώ περιβάλλει και προστατεύει το ζωντανό τμήμα του δοντιού. Και η οδοντίνη είναι λιγότερο σκληρή από την αδαμαντίνη. Χαρακτηρίζεται από ένα δίκτυο καναλιών, μέσω των οποίων νευρικές απολήξεις εξασφαλίζουν τη μεταφορά ερεθισμάτων μεταξύ αδαμαντίνης και πολφού.

Πολφός: ο πυρήνας του δοντιού. Περιέχει αγγεία, συνδετικό ιστό, νεύρα και άλλα κύτταρα. Η κύρια λειτουργία του είναι η παροχή της αίσθησης και η θρέψη του δοντιού.

Νεογιλά δόντια : τα πρώτα δόντια. Τα νεογιλά δόντια αρχίζουν να ανατέλλουν τον 6^ο περίπου μήνα και το σύνολο των δοντιών ολοκληρώνεται στον 2^ο με 3^ο χρόνο. Τα νεογιλά δόντια αντικαθίστανται από τα μόνιμα δόντια. Η αντικατάσταση αυτή ξεκινά περίπου από την ηλικία των 6 ετών και ολοκληρώνεται στα 12-13 έτη.

Συχνότερα προβλήματα που σχετίζονται με την κακή στοματική υγιεινή

Πλάκα: η στοματική κοιλότητα αποτελείται από μια φυσιολογική μικροβιακή χλωρίδα. Ωστόσο, τα μικρόβια αυτά τείνουν να σχηματίζουν μια μαλακή, κολλώδη και άχρωμη μεμβράνη η οποία εγκαθίσταται στα δόντια και στα ούλα και ονομάζεται πλάκα.

Τα μικρόβια τρέφονται από τους υδατάνθρακες των τροφών και από στοιχεία του σάλιου, εξασφαλίζοντας έτσι τη συνεχή ανάπτυξη της πλάκας.
Αν η πλάκα δεν απομακρύνεται καθημερινά, μετατρέπεται σε πέτρα. Επιπλέον, αποτελεί τη βασική αιτία της τερηδόνας και των παθήσεων των ούλων.

Πέτρα: είναι η πλάκα που έχει σκληρύνει. Συνήθως δημιουργείται στις παρυφές των ούλων και κάτω από τα ούλα με αποτέλεσμα να προκαλεί ερεθισμό. Η πέτρα :

αποτελεί μια μεγαλύτερη και πιο κολλώδη επιφάνεια στην οποία μπορεί να προσκολληθεί και να αναπτυχθεί περαιτέρω πλάκα.
αυξάνει την πιθανότητα για περαιτέρω στοματικά προβλήματα όπως τερηδόνα και περιοδοντίτιδα.
αποτελεί και αισθητικό πρόβλημα. Σε αντίθεση με την πλάκα, η πέτρα είναι ορατή όταν έχει σχηματιστεί πάνω από την παρυφή των ούλων ενώ αποτελεί και μια πορώδη επιφάνεια που απορροφά εύκολα τις χρωστικές πχ. από καφέ και τσιγάρο.

Τερηδόνα : νόσος φθοράς των σκληρών ιστών των δοντιών. Συγκεκριμένα, οι τροφές που περιέχουν υδατάνθρακες (άμυλο, ζάχαρη) τροφοδοτούν τα μικρόβια της οδοντικής πλάκας, τα οποία παράγουν οξέα που καταστρέφουν σταδιακά το σμάλτο των δοντιών.

Χαρακτηριστικά, κάθε «επίθεση πλάκας» μπορεί να διαρκέσει έως και 20 λεπτά μετά την κατανάλωση της τροφής, διάρκεια κατά την οποία το σμάλτο βάλλεται από τα παραγόμενα οξέα.

Όταν το σμάλτο διαβρωθεί , η επιφάνεια του δοντιού καταρρέει, δημιουργώντας μια κοιλότητα (τρύπα) η οποία σταδιακά εκτείνεται και στα βαθύτερα στρώματα του δοντιού (οστεΐνη και οδοντίνη).

Η τερηδόνα αναπτύσσεται συχνότερα στις μασητικές επιφάνειες και ανάμεσα στα δόντια, στα εκτεθειμένα τμήματα της ρίζας που αφήνουν τα συρρικνωμένα μη υγιή ούλα, αλλά και γύρω από παλιά ή κακότεχνα σφραγίσματα και άλλες προσθετικές εργασίες.
Είναι μια πολυπαραγοντική νόσος και σχετίζεται, πέρα από τη στοματική υγιεινή, και με τις διατροφικές συνήθειες (μορφή των υδατανθράκων και συχνότητα κατανάλωσής τους) , με την ποσότητα-σύσταση του σάλιου, αλλά και με γενετικούς (ποιότητα της αδαμαντίνης) ή ανοσολογικούς παράγοντες.

Αν δεν αντιμετωπιστεί, η τερηδόνα καταλήγει να πλησιάζει τον πολφό του δοντιού οδηγώντας σε ενδοδοντική μόλυνση (με πόνο και φλεγμονή), σε απόστημα ακόμα και νέκρωση.

Τα παιδιά είναι πιο επιρρεπή στην εκδήλωση τερηδόνας ωστόσο και οι ενήλικες κινδυνεύουν εξίσου.

Ουλίτιδα: είναι μια φλεγμονή των ούλων που προκαλείται από την οδοντική πλάκα. Όταν η πλάκα δεν απομακρύνεται καθημερινά, τότε τα βακτήρια της πλάκας παράγουν τοξίνες που ερεθίζουν τα ούλα.

Τυπικά συμπτώματα ουλίτιδας είναι τα κόκκινα, ερεθισμένα, πρησμένα ούλα τα οποία μπορεί να ματώνουν κατά το βούρτσισμα ή τον καθαρισμό με το νήμα ή και από μόνα τους.
Ενδείξεις αποτελούν ακόμη η έκκριση πύου ανάμεσα σε ούλα και δόντια καθώς και η συρρίκνωση των ούλων που κάνει τα δόντια να φαίνονται πιο μακριά.
Τέλος, ορισμένα άτομα μπορεί να εμφανίσουν κακή αναπνοή ή άσχημη γεύση.

Η ουλίτιδα είναι εύκολο να θεραπευθεί, καθώς το οστό και οι περιοδοντικοί σύνδεσμοι δεν έχουν επηρεαστεί από τη φλεγμονή. Ωστόσο, αν η ουλίτιδα δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να εξελιχθεί σε μια πιο περίπλοκη βλάβη, την περιοδοντίτιδα.

Βάσει ερευνών σχεδόν 1 στους 2 ενήλικες παρουσιάζει συμπτώματα ουλίτιδας.
Αυξημένες πιθανότητες για την εμφάνιση παθήσεων των ούλων έχουν τα άτομα που δεν ακολουθούν τους κανόνες στοματικής υγιεινής, όσοι πάσχουν από ασθένειες που μειώνουν την άμυνα του οργανισμού και οι καπνιστές.
Άλλοι παράγοντες είναι η γενετική προδιάθεση, το στρες, οι ορμονολογικές διαταραχές, ορισμένα φάρμακα και άλλα γενικά νοσήματα πχ. διαβήτης. Επιπλέον, οι γυναίκες έχουν την τάση να παρουσιάζουν ουλίτιδα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Περιοδοντίτιδα : φλεγμονώδης κατάσταση που αποτελεί το δεύτερο στάδιο της πάθησης των ούλων, ως εξέλιξη της ουλίτιδας. Στη φάση αυτή, το οστό και οι περιοδοντικοί σύνδεσμοι έχουν επηρεαστεί από τη φλεγμονή. Τα ούλα έχουν αποχωριστεί από τα δόντια ενώ κάτω από την παρυφή των ούλων έχουν δημιουργηθεί κοιλότητες όπου εγκλωβίζονται τροφές και αναπτύσσεται πλάκα.

Στην προχωρημένη μορφή της περιοδοντίτιδας, το οστό και οι περιοδοντικοί σύνδεσμοι έχουν υποστεί ανεπανόρθωτη βλάβη. Τα δόντια χαλαρώνουν και κουνιούνται, προκαλώντας δυσκολία στο μάσημα ενώ σε κάποιες περιπτώσεις, όπου η θεραπεία δεν έχει βοηθήσει, χρειάζεται η αφαίρεσή τους από τον οδοντίατρο.

Κακοσμία του στόματος: το 80% περίπου του πληθυσμού εμφανίζει κακοσμία του στόματος σε κάποιο διάστημα της ζωής του. Η χαλίτωση, όπως λέγεται, οφείλεται στην αύξηση της συγκέντρωσης βακτηρίων στη στοματική κοιλότητα, στα δόντια και στη γλώσσα. Τα βακτήρια αυτά δημιουργούν θειούχα πτητικά παραπροϊόντα, τα οποία είναι ευθύνονται για τη δυσάρεστη αναπνοή.

Συνήθεις αιτίες της κακοσμίας είναι : η ανεπαρκής στοματική υγιεινή, οι παθήσεις των δοντιών και των ούλων, η ξηροστομία, άλλες παθήσεις εκτός στοματικής κοιλότητας, π.χ. στομαχικές διαταραχές και διαβήτης, ορισμένες τροφές (πχ. σκόρδο), το κάπνισμα κλπ.

Ευαίσθητα δόντια : ένας στους τέσσερις ενήλικες εμφανίζει κατά διαστήματα ευαισθησία στα δόντια όταν τρώει ή πίνει κάτι κρύο ή ζεστό. Χαρακτηριστικότερη αιτία είναι η υποχώρηση των ούλων που αφήνει τις ρίζες των δοντιών εκτεθειμένες , άρα και τα κανάλια της επιφάνειας του δοντιού που οδηγούν στα νεύρα.

Στην ουσία, πρόκειται για ένα αίσθημα πόνου όταν τα τμήματα των δοντιών που δεν καλύπτονται από το σμάλτο έρχονται σε επαφή με εξωτερικά ερεθίσματα.
Συχνά ο πόνος κάνει το βούρτσισμα των δοντιών αποτρεπτικό με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος για εμφάνιση τερηδόνας και ουλίτιδας.

Στοματική υγιεινή και άλλα νοσήματα

Πολλές φορές, συμπτώματα που εμφανίζονται στη στοματική κοιλότητα μπορεί να αποτελούν εκδήλωση άλλων νοσημάτων ή μπορεί να προέρχονται από φάρμακα.

Ορισμένα παραδείγματα είναι :

Η αναιμία μπορεί να εκδηλώνεται με αιμορραγία στα ούλα.
Φλεγμονές στα ούλα και καθυστερημένη επούλωση είναι συχνά εκδήλωση έλλειψης σιδήρου.
Η ουλίτιδα μπορεί να είναι ένδειξη έλλειψης βιταμίνης C.
Η ξηροστομία αποτελεί γνωστή παρενέργεια φαρμάκων για υπέρταση/ κατάθλιψη/ άσθμα/ χημειοθεραπεία. Επίσης μπορεί να οφείλεται σε ακτινοθεραπεία ή σε βλάβη στους σιελογόνους αδένες αλλά σχετίζεται και με άλλες χρόνιες καταστάσεις όπως ο σακχαρώδης διαβήτης ή αυτοάνοσα νοσήματα.

Από την άλλη, έρευνες έχουν δείξει ότι παθολογικές καταστάσεις της στοματικής κοιλότητας μπορεί να έχουν αντίκτυπο σε προϋπάρχουσες διαγνωσμένες ασθένειες. Ορισμένα παραδείγματα:

Η προχωρημένη περιοδοντίτιδα κατά τη διάρκεια του 2^ου τριμήνου της εγκυμοσύνης αυξάνει την πιθανότητα γέννησης ελλιποβαρών βρεφών, πρόωρου τοκετού ή και αποβολής.
Βάσει στοιχείων μελετών, η περιοδοντίτιδα αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου κατά 2-7 φορές.
Ουλίτιδα και περιοδοντίτιδα έχουν συσχετιστεί με την εξέλιξη του διαβήτη και με την εμφάνιση νόσων του αναπνευστικού, ειδικά στις μεγαλύτερες ηλικίες.

Κατά συνέπεια, η έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων από έναν οδοντίατρο είναι σημαντική για την πρόληψη και διάγνωση πιθανών προβλημάτων υγείας.

Βασικοί κανόνες για σωστή στοματική υγιεινή

Σχολαστικό βούρτσισμα των δοντιών, τουλάχιστον δύο φορές την ημέρα (πρωί και βράδυ), για να απομακρυνθεί η πλάκα από όλες τις επιφάνειες των δοντιών. Ιδανικά το βούρτσισμα πρέπει να γίνεται μετά από κάθε κατανάλωση ποτού/γεύματος.
Κατά το βούρτσισμα των δοντιών καθαρίζουμε και τη γλώσσα (είτε με την οδοντόβουρτσα είτε με κατάλληλο εργαλείο) ώστε να απομακρύνεται η περίσσεια βακτηρίων από την επιφάνειά της.
Χρήση της σωστής οδοντόκρεμας ( με φθόριο για την πρόληψη της τερηδόνας ή πιο ειδικευμένες οδοντόκρεμες πχ. για έλεγχο της ουλίτιδας ή για ευαίσθητα δόντια ) .
Το βούρτσισμα πρέπει να συμπληρώνεται από τη χρήση νήματος ( δύο φορές την ημέρα ή μία φορά το βράδυ πριν τον ύπνο) . Σκοπός είναι να απομακρύνονται τα υπολείμματα τροφών και η πλάκα από τα διαστήματα ανάμεσα στα δόντια και από τις παρυφές των ούλων, σημεία που δεν καθαρίζονται με την οδοντόβουρτσα. Για μεγαλύτερα κενά ανάμεσα στα δόντια μπορούν να χρησιμοποιηθούν βουρτσάκια μεσοδόντιων διαστημάτων.
Χρήση των κατάλληλων στοματικών διαλυμάτων (πχ. φθοριούχα, αντιμικροβιακά). Τα στοματικά διαλύματα δεν αντικαθιστούν το βούρτσισμα των δοντιών. Αντίθετα η χρήση τους θα πρέπει να είναι συμπληρωματική και μετά από συνεννόηση με τον οδοντίατρο.
Η στοματική υγιεινή περιλαμβάνει τον καθημερινό καθαρισμό και των κινητών τεχνητών μερών της οδοντοστοιχίας (ολικών ή μερικών), αν υπάρχουν. Οι τεχνητές οδοντοστοιχίες πρέπει να καθαρίζονται σχολαστικά και να αφαιρούνται κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Ανάλογη προσοχή στον καθαρισμό χρειάζονται και τα δόντια που φέρουν θήκες αλλά και τα πιθανά εμφυτεύματα.
Συχνοί οδοντιατρικοί έλεγχοι ( κάθε 6 μήνες, αν δεν υπάρχουν εμφανή προβλήματα). Εκτός από τη διάγνωση πιθανών προβλημάτων και την επίλυσή τους, ο έλεγχος λειτουργεί και προληπτικά με την πλήρη συντήρηση της στοματικής κοιλότητας. Συνήθεις εργασίες κατά τον τυπικό έλεγχος είναι ο καθαρισμός, η αφαίρεση χρωστικών και η φθορίωση (για τα παιδιά).
Αποφεύγουμε το κάπνισμα. Πέρα από την κακοσμία του στόματος και τον χρωματισμό των δοντιών, θεωρείται ότι οι καπνιστές έχουν 7 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο από τους μη καπνιστές στην εμφάνιση περιοδοντικών νόσων. Επιπλέον, στην περίπτωση περιοδοντικών ασθενών που βρίσκονται υπό θεραπεία το κάπνισμα επιβραδύνει το ρυθμό επούλωσης των ιστών.
Πίνουμε άφθονο νερό. Έτσι το στόμα παραμένει υγρό, ευνοείται η παραγωγή σάλιου, εμποδίζεται η εκδήλωση της ξηροστομίας ενώ παράλληλα βοηθά στο ξέπλυμα των καταλοίπων των τροφών και των μικροβίων από το στόμα.

Ιδιαίτερη προσοχή στη διατροφή!

Το σμάλτο των δοντιών μπορεί να διαβρωθεί από :

την κατανάλωση τροφίμων που είναι πλούσια σε υδατάνθρακες, σάκχαρα και άμυλο. Τα σάκχαρα αποτελούν τροφή για τα βακτήρια, τα οποία παράγουν οξέα που διαβρώνουν την αδαμαντίνη των δοντιών.
τη μεγάλη κατανάλωση τροφίμων που περιέχουν όξινες ουσίες όπως γκρέιπφρουτ και λεμόνια.
τα ανθρακούχα αναψυκτικά. Είναι πλούσια σε ζάχαρη και περιέχουν μεγάλη ποσότητα φωσφορικού και κιτρικού οξέος, ουσίες που φθείρουν το σμάλτο των δοντιών.
την υπερκατανάλωση αλκοόλ. Το αλκοόλ προκαλεί αφυδάτωση της στοματικής κοιλότητας και επιβραδύνει την παραγωγή σάλιου (το οποίο και είναι απαραίτητο για την ενίσχυση των καλών βακτηρίων στο στόμα).
τη συχνή κατανάλωση τροφίμων που είναι κολλώδη και παραμένουν περισσότερη ώρα στην επιφάνεια των δοντιών και των ούλων.

Γενικότερα, προτιμήστε να καταναλώνετε τέτοιου είδους τρόφιμα κατά τη διάρκεια των γευμάτων, και όχι ενδιάμεσα στα γεύματα. Με αυτό τον τρόπο μειώνεται η έκθεση των δοντιών στα οξέα. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια των γευμάτων, η παραγωγή σάλιου αυξάνεται βοηθώντας στο ξέπλυμα των τροφών από το στόμα.

Επιπλέον :

Πίνετε άφθονο νερό. Έτσι το στόμα παραμένει υγρό, ευνοείται η παραγωγή σάλιου και εμποδίζεται η εκδήλωση της ξηροστομίας. Παράλληλα το νερό βοηθά στο ξέπλυμα των καταλοίπων των τροφών και των μικροβίων από το στόμα.
Καταναλώνετε τροφές με φυτικές ίνες. Αυτές διεγείρουν την παραγωγή σάλιου το οποίο ξεπλένει τα οξέα και τα ένζυμα που επιτίθενται στα δόντια.
Το ασβέστιο είναι απαραίτητο τόσο για την ανάπτυξη των δοντιών σε μικρές ηλικίες όσο και για τη στήριξη των δοντιών αργότερα. Έχει βρεθεί ότι η έλλειψη ασβεστίου μπορεί να συμβάλλει στην εμφάνιση περιοδοντικής νόσου.
Οι βιταμίνες Α, Β, και D βοηθούν στη δημιουργία υγιούς συνδετικού ιστού για τη στήριξη των δοντιών ενώ μειώνουν την πιθανότητα ανάπτυξης φλεγμονών στα ούλα.
Ο σίδηρος, η βιταμίνη C, και το φυλλικό οξύ βοηθούν στη γρηγορότερη θεραπεία των ούλων και στην ενίσχυση του οργανισμού, ιδιαίτερα όταν ο ασθενής έχει αναιμία ή είναι καπνιστής.

Το σωστό βούρτσισμα των δοντιών

Η βάση για ένα πρόγραμμα καλής στοματικής υγιεινής είναι το σωστό βούρτσισμα των δοντιών, δηλαδή ο τρόπος εκείνος που θα χρησιμοποιήσουμε την οδοντόβουρτσα ώστε να επιτύχουμε τη μέγιστη απομάκρυνση της πλάκας.

Η επιλογή της οδοντόβουρτσας

Προτιμούμε μαλακές ή μέτριας σκληρότητας οδοντόβουρτσες.
- Κατά περίπτωση πχ. σε άτομα με περιοδοντίτιδα, μπορεί να επιλεχθούν πολύ μαλακές οδοντόβουρτσες.
- Οι σκληρές οδοντόβουρτσες χρησιμοποιούνται σε λίγες περιπτώσεις καθώς μπορεί να τραυματίσουν τόσο την επιφάνεια των δοντιών όσο και των ούλων οδηγώντας σε ευαισθησία.
- Στο εμπόριο υπάρχουν και ειδικές οδοντόβουρτσες για πιο συγκεκριμένη χρήση πχ. για σιδεράκια καθώς επίσης και ηλεκτρικές επαναφορτιζόμενες οδοντόβουρτσες.
Μια σωστή οδοντόβουρτσα πρέπει να έχει συνθετικές ίνες (πχ. νάιλον), ισοϋψείς και με στρογγυλεμένες άκρες ώστε να μην πληγώνονται τα ούλα κατά το βούρτσισμα.
Το μήκος της κεφαλής πρέπει να καλύπτει το πολύ δυο δόντια. Γενικά, το μικρότερο μέγεθος κεφαλής διευκολύνει τον καλύτερο καθαρισμό των πίσω δοντιών και δεν επιτρέπει μεγάλου εύρους οριζόντιες κινήσεις, προστατεύοντας τα δόντια.

Χειροκίνητη ή ηλεκτρική οδοντόβουρτσα;

Η χρήση της χειροκίνητης οδοντόβουρτσας έχει πολλά πλεονεκτήματα όπως : χαμηλό κόστος, εύκολη μεταφορά, πολλαπλά χρώματα και μεγέθη, μεγάλη ποικιλία κεφαλών και διατάξεων των ινών (ορισμένες από τις οποίες δεν προσφέρονται ακόμα από τις ηλεκτρικές πχ. πολύ μαλακή κεφαλή).

Ωστόσο, το βασικό μειονέκτημα είναι ότι με τη χειροκίνητη οδοντόβουρτσα χρειάζεται περισσότερη προσπάθεια και προσοχή στην τεχνική ώστε να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Σύμφωνα με την Αμερικανική Ένωση Οδοντιάτρων, 1 στους 10 ασθενείς δεν βουρτσίζουν σωστά και αποτελεσματικά με την χειροκίνητη οδοντόβουρτσα.

Από την άλλη, η ηλεκτρική οδοντόβουρτσα είναι εύκολη στη χρήση. Αρκεί η σωστή τοποθέτησή της στην επιφάνεια του δοντιού.

Έρευνες έχουν δείξει ότι η ηλεκτρική οδοντόβουρτσα απομακρύνει τουλάχιστον 50% περισσότερη πλάκα συγκριτικά με τη χειροκίνητη. Προσφέρει δηλαδή υψηλότερου επιπέδου στοματική υγιεινή με μικρότερη προσπάθεια. Επιπλέον, πολλά μοντέλα διαθέτουν διάφορες μεθόδους καθαρισμού.
Οι περισσότερες ηλεκτρικές οδοντόβουρτσες διαθέτουν χρονόμετρο που εξασφαλίζει ότι το κάθε τεταρτημόριο της στοματικής κοιλότητας καθαρίζεται για το σωστό χρονικό διάστημα ( 30 δευτερόλεπτα ανά τεταρτημόριο ).
Τα νέα μοντέλα διαθέτουν αισθητήρα πίεσης ώστε να αποφεύγονται οι τραυματισμοί δοντιών και ούλων, αλλά και άλλες πιο εξελιγμένες επιλογές όπως τεχνολογία ανιχνευτή θέσης, συνδεσιμότητα bluetooth για καταγραφή των συνηθειών και των ατομικών τεχνικών βουρτσίσματος κλπ.
Σε σχέση με τις χειροκίνητες, είναι «πιο ενδιαφέρουσες» για να χρησιμοποιηθούν από τα παιδιά.
Καθιστούν εύκολη τη χρήση για ασθενείς με μειωμένη κινητική ικανότητα στους ώμους και στα χέρια (πχ. λόγω αρθρίτιδας κλπ.)
Στα μειονεκτήματα της ηλεκτρικής οδοντόβουρτσας : η ανάγκη να φορτιστεί και η υψηλότερη τιμή.

Σχετικά με την οδοντόβουρτσα:

Δεν χρησιμοποιούμε την ίδια οδοντόβουρτσα με άλλα άτομα. Για τις ηλεκτρικές, μπορεί να χρησιμοποιηθεί η ίδια βάση αλλά πρέπει το κάθε άτομο να έχει άλλη κεφαλή.

Μετά από κάθε χρήση, ξεπλένουμε καλά την κεφαλή της οδοντόβουρτσας κάτω από τρεχούμενο νερό. Αφού καθαρίσει, την τινάζουμε για να φύγει η περίσσεια νερού και την φυλάσσουμε σε καλά αεριζόμενο χώρο αλλά προστατευμένη από μικρόβια του περιβάλλοντος χώρου.

Δεν ξεχνάμε να φορτίσουμε την ηλεκτρική οδοντόβουρτσα ή να αλλάξουμε μπαταρίες (αν χρησιμοποιούμε τέτοια) ώστε να μην μειώνεται η απόδοσή της.

Στην πρώτη χρήση της ηλεκτρικής οδοντόβουρτσας είναι καλό να διαβάζουμε τις οδηγίες χρήσης.
Η φθορά των ινών της οδοντόβουρτσας οφείλεται στη μακροχρόνια χρήση αλλά και στην πίεση που ασκείται κατά το βούρτσισμα. Παρόλα αυτά, μια φθαρμένη οδοντόβουρτσα είναι λιγότερο αποτελεσματική από μια καινούργια, καθώς οι ίνες δεν έρχονται σε απευθείας επαφή με την επιφάνεια του δοντιού. Αντικαθιστούμε λοιπόν την οδοντόβουρτσά μας, ή την κεφαλή για την ηλεκτρική οδοντόβουρτσα, κάθε 2-3 μήνες.

Η τεχνική του βουρτσίσματος με χειροκίνητη οδοντόβουρτσα:

Βρέχουμε την κεφαλή της οδοντόβουρτσας και βάζουμε μικρή ποσότητα οδοντόκρεμας (μέγεθος όσο ένα μπιζέλι).
Τοποθετούμε τις ίνες της κεφαλής υπό γωνία 45 μοιρών, ώστε να ακουμπούν τόσο στην επιφάνεια του δοντιού αλλά και στην άκρη των ούλων (ουλοδοντική σχισμή) και πιέζουμε ελαφρά.
Ξεκινάμε από τα πίσω δόντια προς τα μπροστά ακολουθώντας το τόξο των δοντιών. Χωρίζουμε νοητά το τόξο των δοντιών σε τέσσερα τεταρτημόρια ( δύο στην άνω γνάθο και δύο στην κάτω).
Το βούρτσισμα πρέπει να διαρκεί στο σύνολό του τουλάχιστον 2 λεπτά (άρα αφιερώνουμε 30 δευτερόλεπτα ανά τεταρτημόριο).
Η κίνηση πρέπει να είναι μικρή, παλινδρομική και να διαλύει την συνοχή της πλάκας (ιδανικά κυκλική και όχι οριζόντια). Από εκεί και πέρα η απομάκρυνση της πλάκας επιτυγχάνεται με κάθετες κινήσεις, με φορά από τα ούλα προς τις άκρες των δοντιών .
Βουρτσίζουμε την εξωτερική πλευρά των δοντιών με μικρές κυκλικές παλινδρομικές κινήσεις. Καθαρίζουμε το κάθε δόντι για μερικά δευτερόλεπτα και συνεχίζουμε μέχρι να βουρτσίσουμε όλα τα δόντια και στις δύο γνάθους.
Βουρτσίζουμε με τον ίδιο τρόπο και την εσωτερική πλευρά των δοντιών και στις δύο γνάθους.
Έπειτα, κρατάμε την οδοντόβουρτσα κάθετα πίσω από τα μπροστινά δόντια και με μερικές απαλές κινήσεις πάνω-κάτω καθαρίζουμε την εσωτερική τους επιφάνεια.
Επιμένουμε περισσότερο στην εσωτερική πλευρά των εμπρόσθιων κάτω δοντιών γιατί είναι το σημείο που υπάρχει μεγαλύτερη συγκέντρωση σάλιου και εκεί συνήθως συσσωρεύεται η περισσότερη πέτρα.
Στη συνέχεια τοποθετούμε την κεφαλή κάθετα στις μασητικές επιφάνειες και βουρτσίζουμε με απαλές μικρές παλινδρομικές κινήσεις. Δεν παραλείπουμε και την πίσω πλευρά των τελευταίων δοντιών.
Ολοκληρώνουμε το βούρτσισμα με τον καθαρισμό της γλώσσας, ώστε να απομακρυνθούν τα μικρόβια και υπολείμματα τροφών που προκαλούν δυσάρεστη αναπνοή. Τοποθετούμε την οδοντόβουρτσα όσο πιο πίσω γίνεται στη βάση της γλώσσας, έτσι ώστε να μην έχουμε τάση για εμετό, και την φέρνουμε προς τα εμπρός τουλάχιστον 6–7 φορές.
Ξεπλένουμε το στόμα με νερό. Αποφεύγουμε να τρώμε για 30 λεπτά μετά το βούρτσισμα.

Για το βούρτσισμα με ηλεκτρική περιστρεφόμενη-παλλόμενη οδοντόβουρτσα:

Υπενθυμιστικά:

Ελέγχουμε αν η οδοντόβουρτσα είναι αρκετά φορτισμένη.
Ισχύουν οι ίδιοι κανόνες όπως και για τη χειροκίνητη οδοντόβουρτσα ( ως προς την τοποθέτηση της κεφαλής στα δόντια, τη φορά του καθαρισμού κλπ.)
Και πάλι πρέπει να καθαριστούν και οι τρεις επιφάνειες των δοντιών ( εξωτερική, εσωτερική και μασητική).
Η μόνη διαφορά είναι ότι οι παλινδρομικές κυκλικές κινήσεις που κάνουμε με το χέρι γίνονται από το μηχανισμό της οδοντόβουρτσας. Ο στόχος είναι να κατευθύνουμε αυτές τις κινήσεις σωστά μέσα στο στόμα.
Δεν σταματάμε πριν βουρτσίσουμε όλα τα δόντια από όλες τις πλευρές ( ακόμη και αν συμπληρωθούν τα 2 λεπτά του χρονομέτρου της οδοντόβουρτσας).

Η τεχνική του καθαρισμού των μεσοδόντιων επιφανειών

Ανεξάρτητα από το είδος οδοντόβουρτσας που έχουμε χρησιμοποιήσει, η χρήση νήματος είναι απαραίτητη για την πλήρη απομάκρυνση της πλάκας από σημεία εκείνα που δεν καθαρίζονται με την οδοντόβουρτσα, δηλαδή τα μεσοδόντια διαστήματα και την ουλοδοντική σχισμή. Η σωστή χρήση του νήματος απαιτεί αυξημένη δεξιότητα και χρόνο ωστόσο ολοκληρώνει τη διαδικασία στοματικής υγιεινής.

Χρησιμοποιούμε ένα μεγάλο κομμάτι νήματος ( 30-50 εκατοστά) . Τυλίγουμε τη μία άκρη του νήματος στο μεσαίο δάχτυλο του ενός χεριού και το υπόλοιπο στο μεσαίο δάκτυλο του άλλου χεριού.
Σταθεροποιήσουμε το νήμα στα δύο χέρια και να το κρατάμε τεντωμένο με τους αντίχειρες και τους δείκτες του κάθε χεριού σε απόσταση περίπου 5 εκατοστά.
Τοποθετούμε το νήμα ανάμεσα σε δύο δόντια και το ανεβοκατεβάζουμε προσεκτικά χωρίς να τραυματίσουμε τα ούλα.
Αν το νήμα περνά δύσκολα από κάποιο σημείο ανάμεσα στα δόντια, κινούμε το νήμα ελαφρά με παλινδρομικές κινήσεις μέχρι να φτάσει στο ούλο, εκεί που συναντά φυσιολογική αντίσταση.
Στόχος είναι να καθαρίσουμε τις οδοντικές επιφάνειες εκατέρωθεν του μεσοδόντιου διαστήματος. Για αυτό πιέζουμε το νήμα πάνω σε κάθε επιφάνεια ώστε να πάρει το σχήμα C γύρω από το δόντι και το μετακινούμε προσεκτικά από τα ούλα προς την άκρη του δοντιού. Επαναλαμβάνουμε αυτή την κίνηση 2-3 φορές για κάθε επιφάνεια δοντιού.
Προχωρούμε στα επόμενο μεσοδόντιο κενό, τυλίγοντας το χρησιμοποιημένο τμήμα του νήματος στο ένα χέρι και ξετυλίγοντας ένα καθαρό τμήμα από το άλλο. Ένα καθαρό τμήμα νήματος μπορεί να χρειαστεί και νωρίτερα αν το νήμα έχει φθαρεί ή έχουν συσσωρευθεί υπολείμματα πλάκας και τροφών.
Αυτό επαναλαμβάνεται μέχρι να ολοκληρωθούν όλες οι μεσοδόντιες περιοχές αλλά και οι επιφάνειες στα πίσω δόντια.
Ξεπλένουμε το στόμα με νερό για να απομακρυνθούν τα μικρόβια της οδοντικής πλάκας και τα υπολείμματα των τροφών.

Στην αγορά κυκλοφορούν πολλοί διαφορετικοί τύποι οδοντικού νήματος:

κερωμένο ή ακέρωτο (το κερωμένο νήμα γλιστρά ευκολότερα στα στενά σημεία μεταξύ των δοντιών)
κλωστή ή ταινία (η ταινία θεωρείται πιο εύκολη στη χρήση γιατί κατευθύνεται καλύτερα πάνω στο δόντι λόγω της επίπεδης επιφάνειας της)
nylon ή teflon (το nylon μπορεί εύκολα να ξεφτίσει ή και να κοπεί στα δύσκολα σημεία ενώ το teflon είναι πιο ανθεκτικό)
με ή χωρίς γεύση (δεν έχει επίδραση στην αποτελεσματικότητα)
με ή χωρίς φθόριο (πιθανή προστασία από την τερηδόνα)
Super floss – ειδικό νήμα για καθαρισμό σε προσθετικές εργασίες στα δόντια πχ. γέφυρες

Το κάθε άτομο πρέπει να δοκιμάζει διάφορους τύπους νημάτων μέχρι να βρει ποιος τύπος ταιριάζει καλύτερα στη μορφολογία των δοντιών του και είναι πιο εύκολος στη χρήση. Σε περίπτωση που υπάρχει ακόμα δυσκολία στη χρήση του νήματος, υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις όπως οι συγκρατητήρες νήματος, τα μεσοδόντια βουρτσάκια ( ιδανικά για μεγαλύτερα μεσοδόντια κενά ), ορισμένες κεφαλές στις ηλεκτρικές οδοντόβουρτσες που μιμούνται τον καθαρισμό με το νήμα καθώς και ηλεκτρικές συσκευές καταιονισμού.

Οδοντόκρεμες

Το βασικότερο κριτήριο στην επιλογή μιας οδοντόκρεμας για παιδιά άνω των 3 ετών και για ενήλικες είναι η παρουσία φθορίου.

Το φθόριο ενδυναμώνει την δομή των δοντιών και προστατεύει από την τερηδόνα. Πιο συγκεκριμένα, εμποδίζει τη διαδικασία διάβρωσης του σμάλτου και ενισχύει την αποκατάστασή του. Επιπλέον, το φθόριο εμποδίζει την ανάπτυξη της πλάκας λόγω της αντιμικροβιακής του δράσης.
Η μέγιστη επιτρεπόμενη συγκέντρωση φθορίου στις οδοντόκρεμες που προορίζονται για καθημερινή χρήση είναι τα 1500ppm. Για τα παιδιά μεταξύ 3-7 ετών η συγκέντρωση φθορίου κυμαίνεται μεταξύ 250-1000ppm φθορίου, ενώ για τα παιδιά κάτω των 2 ετών πρέπει να επιλέγεται οδοντόκρεμα χωρίς φθόριο.
Προσοχή στην υπερβολική λήψη φθορίου καθώς μπορεί να προκαλέσει αλλοιώσεις στο σμάλτο.

Εκτός από την ύπαρξη φθορίου, άλλα βασικά κριτήρια για την επιλογή οδοντόκρεμας είναι :

Η παρουσία πρόσθετων συστατικών που στοχεύουν σε συγκεκριμένα προβλήματα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα :
- Αντιμικροβιακοί παράγοντες πχ.triclosan, άλατα ψευδαργύρου – επιτίθενται στα μικρόβια και εμποδίζουν την ανάπτυξη της πλάκας μέχρι το επόμενο βούρτσισμα μειώνοντας τον κίνδυνο εκδήλωσης ουλίτιδας.
- Απευαισθητοποιητικοί παράγοντες πχ. κιτρικό κάλιο, χλωριούχος κασσίτερος – αντιμετωπίζουν την υπερευαισθησία της οδοντίνης και ανακουφίζουν το αίσθημα του πόνου αποτρέποντας τη μετάδοση των ερεθισμάτων μέσω των νεύρων και φράσσοντας το δίκτυο καναλιών στην οδοντίνη.
- Αποτριπτικές ουσίες πχ. διοξείδιο του πυριτίου – προσφέρουν μηχανική καθαριστική δράση απομακρύνοντας την πλάκα και αρκετές από τις επιφανειακές χρωστικές, ενώ στιλβώνουν και την επιφάνεια των δοντιών. Υπάρχουν βαθμοί αποτριπτικότητας μιας οδοντόκρεμας (δείκτης RDA)- όσο υψηλότερος ο δείκτης, τόσο μεγαλύτερη η καθαριστική ικανότητα αλλά και η πιθανότητα για αποτριβές της αδαμαντίνης και οδοντίνης προκαλώντας ευαισθησία.
- Άλλα συστατικά: λευκαντικοί παράγοντες, συστατικά που εξουδετερώνουν τα παραγόμενα οξέα
Ο συνδυασμός συστατικών για ολοκληρωμένη πρόληψη από βασικά προβλήματα πχ. τερηδόνα, πέτρα και ουλίτιδα, και για βελτίωση της αναπνοής.
- Τέτοιες οδοντόκρεμες αποτελούν την καλύτερη επιλογή για άτομα που δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερα οδοντιατρικά προβλήματα ώστε να απαιτείται η χρήση εξειδικευμένου τύπου οδοντόκρεμας.
Η ευαισθησία σε κάποιο από τα συστατικά.
Η ηλικία του ατόμου (ανάλογα τα συστατικά που περιλαμβάνει)
Γεύση της οδοντόκρεμας – δεν επηρεάζει την κλινική αποτελεσματικότητά της, αλλά κάνει το βούρτσισμα ευχάριστο και βελτιώνει την αναπνοή.

Άλλοι τύποι οδοντόκρεμας :

Φαρμακευτικές: συνήθως περιέχουν υψηλότερες περιεκτικότητες σε αντιμικροβιακούς παράγοντες πχ. χλωρεξιδίνη ή με μεγάλη περιεκτικότητα φθορίου. Χρησιμοποιούνται μόνο μετά από οδηγία του οδοντιάτρου και για μικρό χρονικό διάστημα.
Φυτικές: περιέχουν βότανα ως εναλλακτικά των χημικών συστατικών. Έχουν αντιμικροβιακή δράση και προσφέρουν δροσερή γεύση και άρωμα. Ωστόσο, δεν υπάρχουν φυτικά συστατικά που να προσφέρουν το βαθμό προστασίας κατά της τερηδόνας ανάλογη με το φθορίου.
Οδοντόκρεμες για άτομα που ακολουθούν ομοιοπαθητική θεραπεία.

Σημείωση : Όσο καλή και να είναι μια οδοντόκρεμα, δεν προσφέρει στην στοματική υγιεινή αν δεν υπάρχει σωστό βούρτσισμα.

Στοματικά διαλύματα

Όπως και με τις οδοντόκρεμες, έτσι και με τα στοματικά διαλύματα υπάρχει πληθώρα διαφορετικών τύπων.

Φθοριούχα (πχ. σε περιπτώσεις έντονης προδιάθεσης για τερηδόνα)
Αντισηπτικά και αντιμικροβιακά (πχ. για παθήσεις των ούλων, πριν και μετά από χειρουργικές επεμβάσεις στο στόμα, μετά από τοποθέτηση εμφυτευμάτων κ.λπ. Χαρακτηριστικό συστατικό η χλωρεξιδίνη)
Ενάντια της κακοσμίας (πχ. με αλκοόλη, αρωματικές ουσίες)
Λευκαντικά
Άλλα πιο εξειδικευμένα φαρμακευτικά διαλύματα που χορηγούνται με συνταγή γιατρού.

Προσοχή!

Τα στοματικά διαλύματα σε καμία περίπτωση δεν αντικαθιστούν το βούρτσισμα των δοντιών και το καθάρισμα με το νήμα. Δεν απομακρύνουν τα υπολείμματα τροφών ενδιάμεσα των δοντιών άρα η χρήση τους καθορίζεται ως επικουρική.
Χρησιμοποιούμε το κάθε διάλυμα σύμφωνα με τις οδηγίες της συσκευασίας ή σύμφωνα με τις οδηγίες του οδοντίατρου και για το χρονικό διάστημα που έχει υποδειχθεί.
Πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες από τη μακροχρόνια χρήση/ λανθασμένη χρήση / τις συγκεντρώσεις των συστατικών τους :
- Παροδική διαταραχή της γεύσης
- Ξηρότητα του βλεννογόνου του στόματος ( πχ. λόγω της αλκοόλης που μπορεί να περιέχουν )
- Ερεθισμός ή μικρές πληγές/ σκασίματα ή έγκαυμα του βλεννογόνου του στόματος
- Αποχρωματισμός των δοντιών (καφέ χρώμα) – απομακρύνεται από τον οδοντίατρο
- Τσούξιμο και πόνος αν υπάρχουν ανοιχτές πληγές στο βλεννογόνο

Στην περίπτωση αυτή, πρέπει να διακόπτεται αμέσως η χρήση τους και να συμβουλευόμαστε τον οδοντίατρο.

Η χρήση των στοματικών διαλυμάτων στα παιδιά ξεκινά από την ηλικία των 3 ετών.
- Ωστόσο, το στοματικό διάλυμα είναι καλύτερο να χρησιμοποιηθεί μόνο μετά από σύσταση του παιδοδοντίατρου για την αντιμετώπιση κάποιου προβλήματος.
- Σωστότερη επιλογή αποτελούν τα διαλύματα χωρίς αλκοόλη.
- Επιπλέον, θα πρέπει οι γονείς να επιβλέπουν το παιδί ότι δεν καταπίνει το διάλυμα ή δεν το κρατά στο στόμα του για περισσότερη ώρα.

Παιδιά: η ανάγκη για την εκμάθηση της σωστής στοματικής υγιεινής

Η τερηδόνα είναι η πιο συχνή πάθηση του στόματος που συναντάται στα παιδιά. Υπολογίζεται ότι:

To 31% των παιδιών ηλικίας 5 ετών και το 46% των παιδιών ηλικίας 8 ετών παρουσιάζουν ορατή φθορά στα νεογιλά δόντια.
το 45% των παιδιών ηλικίας 2-11 ετών παρουσιάζουν τερηδόνα στα νεογιλά δόντια.
τα παιδιά που βουρτσίζουν τα δόντια τους λιγότερο από 2 φορές την ημέρα είναι πιθανότερο να εμφανίσουν πέτρα και ουλίτιδα.

Οι γονείς πρέπει να διδάσκουν τα παιδιά τους από νωρίς να βουρτσίζουν σωστά τα δόντια τους και να φροντίζουν για τη στοματική τους υγεία.

Αμέσως μετά την εμφάνιση των πρώτων δοντιών στο στόμα του παιδιού, θα πρέπει να αρχίζει το βούρτσισμα και η στοματική υγιεινή.
Για τα νεογνά και τα νήπια, οι γονείς θα πρέπει να σκουπίζουν με βρεγμένη γάζα ή άλλο κατάλληλα σχεδιασμένο προϊόν ή να τα βουρτσίζουν με ειδική παιδική οδοντόβουρτσα.
Μέχρι την ηλικία των 6 ετών είναι καλό το βούρτσισμα να γίνεται από το γονέα, μέχρι το παιδί να μάθει να το κάνει μόνο του.
Τα μικρά παιδιά είναι γνωστό ότι αντιγράφουν συνήθειες, για αυτό και οι γονείς είναι καλό να βουρτσίζουν τα δόντια τους μαζί με τα παιδιά τους.
Αφού το παιδί μάθει και μπορεί να βουρτσίσει τα δόντια μόνο του, οι γονείς καλό είναι να επιβλέπουν το βούρτσισμα για να βεβαιωθούν ότι γίνεται σωστά και προσεκτικά και το παιδί δεν καταπίνει την οδοντόκρεμα.
Όπως και για τους ενήλικες, έτσι και για τα παιδιά πρέπει να γίνονται τακτικές επισκέψεις στον οδοντίατρο. Είναι απαραίτητο κατά τη διάρκεια της αντικατάστασης των νεογιλών δοντιών από τα μόνιμα, να παρακολουθούνται τα δόντια από τον ειδικό παιδοδοντίατρο και ορθοδοντικό, τόσο για την υγεία των δοντιών όσο και για την σωστή διευθέτησή τους.

Επισκέπτομαι τον οδοντίατρο προληπτικά

Η επιμελής φροντίδα των δοντιών και των ούλων είναι σημαντικός παράγοντας για τη διατήρηση της υγείας της στοματικής κοιλότητας και κατ’ επέκταση της συνολικής υγείας. Πέρα από τις δικές μας ενέργειες στοματικής υγιεινής, η επίτευξη αυτής ολοκληρώνεται με επίσκεψη στον οδοντίατρο για προληπτικούς λόγους (συνήθως κάθε 6 μήνες).

Ο οδοντίατρος μπορεί να υποδείξει τους τρόπους για τη σωστή φροντίδα του στόματος, τις σωστές τεχνικές, να επισημάνει τα σημεία εκείνα που χρειάζονται μεγαλύτερη προσοχή στο βούρτσισμα και στο καθάρισμα με νήμα, αλλά και να προχωρήσει σε βασικές εργασίες πχ. καθαρισμός, φθορίωση και αφαίρεση της πέτρας που λειτουργούν προληπτικά σε περαιτέρω προβλήματα της στοματικής κοιλότητας.

Σε διαφορετική περίπτωση, πρέπει να επισκεπτόμαστε τον οδοντίατρο αν παρατηρήσουμε:

Πόνος, ερυθρότητα, πρήξιμο στα ούλα
Oύλα που αιμορραγούν εύκολα
Πόνος στα δόντια/ ευαισθησία στο ζεστό ή το κρύο ή σε τροφές και ποτά που περιέχουν ζάχαρη
Κακοσμία που επιμένει και δεν βελτιώνεται με το βούρτσισμα των δοντιών και το καθάρισμά τους με νήμα
Ξηροστομία που επιμένει
Λευκές ή μαύρες κηλίδες στα δόντια

Σημείωση: δεν ξεχνάμε να ενημερώσουμε τον οδοντίατρο για την κατάσταση της υγείας μας πχ. χρήση αντιπηκτικών φαρμάκων, διαβήτης, εγκυμοσύνη, θηλασμός κλπ.