Δερματίτιδα

Ορισμός και συμπτώματα

 

Με τον όρο δερματίτιδα αναφερόμαστε σε μια ομάδα παθήσεων όπου το δέρμα παρουσιάζει φλεγμονή. Τα αίτια της δερματίτιδας ποικίλλουν κατά περίπτωση, όμως στις περισσότερες περιπτώσεις εκδηλώνεται με ερεθισμό, οίδημα και κνησμό στην επιδερμίδα, με το δέρμα να εμφανίζει φουσκάλες με υγρό ή εξανθήματα που μπορεί να αποκτούν μια ξηρή κρούστα στην επιφάνειά τους ή να απολεπίζονται.

 

Τύποι δερματίτιδας

 

Οι πιο κοινοί τύποι δερματίτιδας περιλαμβάνουν:

Ατοπική δερματίτιδα (έκζεμα)

• Στις ανεπτυγμένες χώρες, προσβάλλει περίπου το 20% των παιδιών (συνήθως πριν τα 5 έτη ή ακόμη και πριν το 1ο έτος) και το 1-3% των ενηλίκων.
• Δεν υπάρχει ακριβής αιτιολογία ωστόσο σημαντικό ρόλο παίζει το οικογενειακό ιστορικό με άσθμα και αλλεργία.
• Τα άτομα με ατοπική δερματίτιδα μπορεί να εμφανίσουν περιόδους έξαρσης και ύφεσης.
• Δεν είναι μεταδοτική.
• Παράγοντες που μπορεί να επιδεινώσουν την ατοπική δερματίτιδα: στρες, αλλαγές σε θερμοκρασία και υγρασία του περιβάλλοντος, παρουσία βακτηρίων στο δέρμα, ορισμένα καλλυντικά και υφάσματα όπως το μαλλί, σκόνη, μούχλα κλπ.
• Τα βρέφη (κάτω των 4 μηνών) εμφανίζουν ερυθρά εξανθήματα με κνησμό, φουσκάλες με υγρό, και ξηρή κρούστα κυρίως σε πρόσωπο, λαιμό, τριχωτό της κεφαλής, χέρια και πόδια.
• Παιδιά και ενήλικες αναπτύσσουν εξανθήματα με έντονο κνησμό που εντοπίζονται ( και επανεμφανίζονται) σε πιο συγκεκριμένες περιοχές κυρίως σε χέρια, αγκώνες, εσωτερικά στα γόνατα ή στο μπροστινό μέρος του λαιμού.
• Ο συνεχής κνησμός ταλαιπωρεί το δέρμα. Οι ανοιχτές πληγές μπορούν να μολυνθούν από βακτήρια οδηγώντας σε δευτερεύουσες φλεγμονές.

 

Δερματίτιδα εξ επαφής

• Προκύπτει από την άμεση επαφή με έναν ερεθιστικό παράγοντα ή μια αλλεργιογόνο ουσία.
• Διακρίνονται δύο τύποι δερματίτιδας εξ’ επαφής : ερεθιστική και αλλεργική.
• Η ερεθιστική δερματίτιδα είναι η πιο συχνή μορφή της δερματίτιδας εξ’ επαφής. Ορισμένες ουσίες μπορούν να προκαλέσουν την αντίδραση αμέσως μετά την επαφή με το δέρμα, ενώ άλλες ουσίες χρειάζονται μεγαλύτερη διάρκεια επαφής. Όσο περισσότερο μείνει σε επαφή η επιδερμίδα με τον ερεθιστικό παράγοντα, τόσο πιο έντονη είναι η αντίδραση.
• Τυπικές ερεθιστικές ουσίες : χημικά, διαλύτες, ισχυρά καθαριστικά και σαπούνια, κάποια φυτά, ακόμη και υγρά ενώ ερεθισμός μπορεί να προκληθεί και από την τριβή (πχ. με την πάνα).
• Στην περίπτωση της αλλεργικής δερματίτιδας, το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρά στην επαφή του δέρματος με τον εξωτερικό παράγοντα απελευθερώνοντας ουσίες όπως η ισταμίνη. Στους περισσότερους ανθρώπους η αλλεργική αντίδραση μπορεί να εμφανιστεί σε διάστημα 4 -24 ωρών από την επαφή του ευαισθητοποιημένου δέρματος με την αλλεργιογόνο ουσία.
• Παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν αλλεργική δερματίτιδα είναι : χημικές ουσίες σε ρούχα και παπούτσια (πχ. βαφές), καλλυντικά (πχ. αποσμητικά, συντηρητικά), αρωματικές ουσίες (πχ. σε καθαριστικά σπιτιού), φάρμακα σε δερματικές κρέμες (πχ. αντιβιοτικά), μέταλλα (πχ. νικέλιο, χαλκός), φυτά (πχ. κισσός), σωματίδια στον αέρα (πχ. γύρη), ελαστικά (πχ. λάτεξ).
• Και στις δύο περιπτώσεις, τα εξανθήματα ποικίλλουν από ήπια ερυθρότητα μικρής διάρκειας μέχρι οίδημα, απολέπιση και φουσκάλες με υγρό. Σε μερικές περιπτώσεις μπορεί και να εκδηλωθούν σπυράκια.
• Η ερεθιστική δερματίτιδα προκαλεί περισσότερο πόνο και αίσθηση καψίματος παρά κνησμό, ενώ η αλλεργική δερματίτιδα συνήθως χαρακτηρίζεται από έντονο κνησμό.
• H δερματίτιδα εξ’επαφής δε μεταδίδεται σε άλλο μέρος του σώματος ή σε άλλο άτομο.

 

Σμηγματορροϊκή δερματίτιδα

• Εμφανίζεται συχνότερα στα βρέφη (συνήθως στους 3 πρώτους μήνες) και σε ηλικίες μεταξύ 30 -70 ετών, κυρίως άνδρες.
• Το στρες, το εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, η νόσος του Πάρκινσον, το οικογενειακό ιστορικό είναι παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνιση της σμηγματορροϊκής δερματίτιδας.
• Οι άνθρωποι με τη σμηγματορροϊκή δερματίτιδα μπορεί να παρατηρήσουν ότι η κατάστασή τους επιδεινώνεται ή βελτιώνεται ανάλογα με την εποχή
• Προκαλείται από ένα είδος ζυμομύκητα που εντοπίζεται φυσιολογικά στο σμήγμα της επιδερμίδας.
• Συνήθως ξεκινά σταδιακά, προκαλώντας ξηρά ή λιπαρά λέπια στο τριχωτό της κεφαλής (πιτυρίδα), ενίοτε με κνησμό, αλλά χωρίς απώλεια μαλλιών.
• Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, εμφανίζεται κατά μήκος της γραμμής των μαλλιών, πίσω από τα αυτιά, στα φρύδια, στη μύτη, στο στήθος, στις μασχάλες και στο άνω μέρος της πλάτης.

 

Δισκοειδής δερματίτιδα

• Χαρακτηρίζεται από κυκλικές ερυθρές πλάκες κυρίως σε χέρια, πόδια, γλουτούς αλλά και κορμό, και μπορεί να επιμένουν για μήνες πριν την ίαση.
• Παρουσιάζεται κνησμός και εμφανίζονται φουσκάλες με υγρό, που αν ανοίξουν, δημιουργούν μια ξηρή κρούστα στην επιφάνειά τους.
• Η αιτία δεν είναι γνωστή. Πιθανώς η πρώτη εμφάνιση των συμπτωμάτων να σχετίζεται με τραυματισμό του δέρματος.
• Παρουσιάζεται πιο έντονα σε ανθρώπους με ξηροδερμία που ζουν και σε ξηρό περιβάλλον.

 

Δερματίτιδα εκ στάσεως

Εκδηλώνεται όταν υπάρχουν κιρσοί ή άλλες παθήσεις του κυκλοφορικού, με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται υγρά στα κάτω άκρα. Κατά συνέπεια το δέρμα στα πόδια χάνει το φυσιολογικό του χρώμα, γίνεται πιο σκληρό, ευαίσθητο στο άγγιγμα ενώ εκδηλώνεται κνησμός.
Συνήθως εντοπίζεται στους αστραγάλους αλλά μπορεί να επεκταθεί μέχρι τα γόνατα.
Αρχικά το δέρμα γίνεται ερυθρό με ελαφρά απολέπιση. Σε διάρκεια μερικών εβδομάδων το δέρμα παίρνει μια καφετιά απόχρωση ενώ αρχίζουν να δημιουργούνται ανοιχτές πληγές (έλκη).

 

Πότε πρέπει να επισκεφτώ το γιατρό;

 

Φαρμακευτική αντιμετώπιση

 

• Τοπική εφαρμογή στεροειδών φαρμάκων (κρέμες και αλοιφές) με σκοπό να μειώσουν το ερύθημα και τον κνησμό. Προσοχή : δε θα πρέπει να εφαρμόζονται απευθείας σε ανοιχτή πληγή, όχι για διάστημα μεγαλύτερο των 7 ημερών και όχι για εφαρμογή στο πρόσωπο ή σε άλλες ευαίσθητες περιοχές (εκτός αν έχει οριστεί από το γιατρό).
• Συνδυασμούς στεροειδών φαρμάκων με αντιβιοτικά για τοπική εφαρμογή.
• Αντισταμινικά φάρμακα από το στόμα για την αντιμετώπιση του κνησμού.
• Σε περιπτώσεις δευτερογενούς μόλυνσης, αντιβιοτικά από το στόμα (ή άλλα φάρμακα ανάλογα το είδος της δευτερογενούς μόλυνσης πχ. αντιικά).
• Σε σοβαρές περιπτώσεις, ή γενικευμένη έξαρση των συμπτωμάτων ή σε περιπτώσεις που δεν ανταποκρίνονται στη θεραπεία, στεροειδή φάρμακα από το στόμα ή ακόμα και ανοσοκατασταλτικά φάρμακα.

• Κρέμες ή αλοιφές με φάρμακα που τροποποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα
• Τοπική εφαρμογή αντιμυκητιασικών φαρμάκων
• Αλοιφή με οξείδιο του ψευδαργύρου
• Κομπρέσες με αντιμικροβιακό διάλυμα, μπάνιο με ειδικά κολλοειδή σκευάσματα, λοσιόν καλαμίνης
• Ειδικά αντισμηγματορροϊκά σαμπουάν και αντιμυκητιασικά σαμπουάν
• Διάλυμα/λοσιόν/σαμπουάν με στεροειδή φάρμακα για τοπική εφαρμογή
• Ειδικά κερατολυτικά σκευάσματα που εφαρμόζονται πριν τη χρήση των στεροειδών
• Ειδικά παρασκευάσματα πίσσας
• Στην περίπτωση της ατοπικής δερματίτιδας, η φωτοθεραπεία με υπεριώδεις ακτίνες μπορεί να βοηθήσει την πάθηση στους ενήλικες.

 

Συμβουλές στον ασθενή

 

• Προτιμούμε ρούχα από υλικά που δεν ερεθίζουν το δέρμα πχ. βαμβακερά και όχι μάλλινα.
• Αντίστοιχα, προτιμούμε μαξιλάρια από συνθετικές ίνες και πλένουμε σεντόνια και καλύμματα σε ζεστό νερό.
• Περιορίζουμε τα ποσοστά οικιακής σκόνης (πχ. απομακρύνοντας τα υφάσματα που τραβούν τη σκόνη και καθαρίζοντας τις επιφάνειες) και απομακρύνουμε το τρίχωμα των ζώων αν έχουμε κατοικίδια.
• Πρέπει να αποφεύγεται η υπερβολική ξηρότητα και υγρασία στο χώρο. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν κλιματιστικά με ειδικά φίλτρα και αφυγραντήρες.
• Να αποφεύγεται κατά το δυνατόν το συναισθηματικό στρες, καθώς επιδεινώνει την κατάσταση.
• Ο ασθενής μπορεί να εκτίθεται στο φως του ήλιου ( νωρίς το πρωί και αργά το απόγευμα) όταν δεν υπάρχει πολλή υγρασία. Ωστόσο, προστασία από την ηλιακή ακτινοβολία χρειάζεται όταν παίρνει φάρμακα που τροποποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα.
• Ελαττώνουμε τη συχνότητα του μπάνιου. Να χρησιμοποιούνται ήπια ενυδατικά σαπούνια ή ειδικά σκευάσματα μη σαπωνοειδή.

Πρέπει να αποφεύγεται το σαπούνι σε δέρμα που έχει έντονη φλεγμονή.
Να αποφεύγεται το υπερβολικό σκούπισμα και τρίψιμο του σώματος με την πετσέτα.
Μετά το μπάνιο το δέρμα πρέπει να ενυδατώνεται, κυρίως κατά τους χειμερινούς μήνες. Προτιμούμε την ενυδάτωση αμέσως μετά το μπάνιο, όσο το δέρμα είναι νωπό, με ειδικά προϊόντα χωρίς άρωμα.
Τα νύχια των παιδιών πρέπει να κρατούνται κοντά ώστε να περιορίζεται το ξύσιμο στα σημεία ατοπίας και κατά συνέπεια ο κίνδυνος περαιτέρω φλεγμονής.

Για τη δερματίτιδα εξ’ επαφής

• Να αποφεύγεται η επαφή με τον παράγοντα που προκαλεί τον ερεθισμό ή την αλλεργική αντίδραση.
• Αν δεν μπορεί να αποφευχθεί η επαφή, πρέπει το δέρμα πρέπει να πλυθεί αμέσως με σαπούνι και κρύο νερό. Με αυτό τον τρόπο «ξεπλένεται» ένα μεγάλο μέρος της όποιας ερεθιστικής ουσίας και μειώνονται τα συμπτώματα.
• Για τα άτομα που μπορεί να βρίσκονται σε συνεχή κίνδυνο επαφής με την ερεθιστική ουσία, συνίσταται να φορούν γάντια και προστατευτικά ενδύματα.
• Αν εμφανιστούν φουσκάλες, μπορούν να χρησιμοποιηθούν κρύες υγρές κομπρέσες για 30 λεπτά, τρεις φορές την ημέρα.

 

Για τη δισκοειδή δερματίτιδα

• Να αποφεύγονται τα συχνά μπάνια με πολύ ζεστό νερό και σαπούνι του εμπορίου.
• Το δέρμα πρέπει να ενυδατώνεται. Συνίσταται η χρήση ειδικών μαλακτικών προϊόντων.

 

Για τη δερματίτιδα εκ στάσεως

• Η συστηματική γυμναστική, το ζωηρό περπάτημα και η ποδηλασία βοηθούν σημαντικά τη μειωμένη φλεβική επιστροφή.
• Τα πόδια πρέπει να είναι ανυψωμένα όσο πιο συχνά γίνεται καθώς και κατά τη διάρκεια της νύχτας ( πχ. με ένα μαξιλάρι).
• Σε περιπτώσεις οιδήματος, συνίσταται ο ασθενής να φορά ειδικές κάλτσες συμπίεσης. Ο βαθμός συμπίεσης θα οριστεί από το θεράποντα ιατρό.
• Η φυσιοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει στη θεραπεία.
• Αντενδείκνυνται το κάπνισμα και η πολύωρη ορθοστασία ή καθιστή στάση.

Σημείωση :

Το ψυχολογικό στρες μπορεί να προκαλέσει ή να επιδεινώσει τη δερματίτιδα, πιθανώς λόγω καταστολής του φυσιολογικού ανοσολογικού μηχανισμού. Από την άλλη, μια δερματική ασθένεια, κυρίως όταν τα συμπτώματά της βρίσκονται σε σημεία ορατά από άλλα άτομα, μπορεί να οδηγήσει σε οδηγήσει σε διαταραχή της ψυχολογίας όπως κατάθλιψη, άγχος, και έλλειψη αυτοπεποίθησης.