Η επιστήμη της νικοτίνης. Τι την κάνει τόσο εθιστική.

Το μακρινό 1560, ο Γάλλος διπλωμάτης Jean Nicot στάλθηκε από τη Γαλλία στην Πορτογαλία για να διαπραγματευτεί τον γάμο της πριγκίπισσας Μαργαρίτας του Οίκου των Βαλουά με τον βασιλιά Σεβαστιανό της Πορτογαλίας. Όταν επέστρεψε από την Πορτογαλία, ο Nicot έφερε μαζί του κάτι περισσότερο από μία συμφωνία γάμου: φυτά καπνού, τα οποία αποτέλεσαν την αρχή για τη διάδοση του καπνίσματος στην Ευρώπη. Ο Nicot έδωσε το όνομά του, τόσο στη νικοτίνη, όσο και στο φυτό του καπνού Nicotiana tabacum. Τι κάνει όμως, εδώ και τόσους αιώνες τη νικοτίνη τόσο εθιστική;

 

Τι είναι η νικοτίνη;

Η νικοτίνη είναι ένα ισχυρά εθιστικό αλκαλοειδές (κατηγορία οργανικών ενώσεων που απαντώνται στη φύση και περιέχουν άζωτο) που βρίσκεται κυρίως στα φύλλα του καπνού, αλλά και σε μικρότερες ποσότητες σε άλλα φυτά όπως η τομάτα, η πατάτα και η μελιτζάνα. Στην καθαρή της μορφή, είναι ένα άχρωμο έως κιτρινωπό, ελαιώδες υγρό, με έντονη, διαπεραστική οσμή και πολύ πικρή γεύση.

 

Είναι εξαρτησιογόνα;

Η νικοτίνη είναι μια φυσική χημική ουσία που απαντάται σε όλες τις μορφές καπνού και παρουσιάζει πολλά από τα φαρμακολογικά χαρακτηριστικά των κλασικών εθιστικών ουσιών. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, όλα τα προϊόντα καπνού θεωρούνται εξαρτησιογόνα και κατατάσσονται στην ίδια γενική κατηγορία με ουσίες όπως η κοκαΐνη και τα οπιοειδή, σύμφωνα με το διεθνές σύστημα ταξινόμησης νοσημάτων ICD-10.

 

Γιατί η νικοτίνη είναι τόσο εθιστική;

Είτε προέρχεται από τον καπνό του τσιγάρου, τον ατμό ηλεκτρονικού τσιγάρου ή τον καπνό για μάσημα, η νικοτίνη δρα ταχύτατα, μόλις σε 7 δευτερόλεπτα, στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Όταν φτάσει εκεί, ενεργοποιεί το συμπαθητικό σύστημα με απελευθέρωση συγκεκριμένων νευροδιαβιβαστών. Σε αυτούς περιλαμβάνονται:

• Η ντοπαμίνη και η νορεπινεφρίνη, που σχετίζονται με την πρόκληση ευχαρίστησης και ανορεξίας
• Η ακετυλοχολίνη που μπορεί να επιδρά στη βελτίωση της μνήμης
• Η βήτα-ενδορφίνη που είναι πιθανό να σχετίζεται με τη μείωση της νευρικότητας και του άγχους.

Η απελευθέρωση όλων των παραπάνω νευροδιαβιβαστών, με τα επακόλουθα αισθήματα γευχαρίστησης, κάνει τον εγκέφαλο να “ποθεί” τη νικοτίνη. Με τον καιρό, το σώμα συνηθίζει τη δράση της και ο χρήστης χρειάζεται όλο και μεγαλύτερη ποσότητα για να νιώσει το ίδιο αποτέλεσμα. Έτσι δημιουργείται ο φαύλος κύκλος του εθισμού.

 

Διεγερτικό και κατασταλτικό

Αν και η νικοτίνη κατατάσσεται φαρμακολογικά ως διεγερτική ουσία, παρουσιάζει διττή δράση, καθώς μπορεί να λειτουργήσει τόσο ως διεγερτικό όσο και ως κατασταλτικό. Ως διεγερτικό, φαίνεται να ενισχύει την προσοχή, τη μνήμη, την επεξεργασία πληροφοριών και τη μαθησιακή ικανότητα.

Από την άλλη πλευρά, η κατασταλτική της δράση συμβάλλει στη μείωση των συμπτωμάτων κατάθλιψης. Γι’ αυτό, πολλοί καπνιστές αναφέρουν ότι το κάπνισμα τούς βοηθά να συγκεντρώνονται, ενώ συχνά νιώθουν έντονη ανάγκη για τσιγάρο σε περιόδους άγχους ή κακής διάθεσης.

Ωστόσο, πρέπει να τονιστεί ότι η αίσθηση ευχαρίστησης, η μείωση της έντασης, του θυμού, των καταθλιπτικών συμπτωμάτων και του άγχους, όπως και η βελτιωμένη συγκέντρωση που αναφέρουν οι καπνιστές μετά το άναμμα ενός τσιγάρου, δεν οφείλονται αποκλειστικά στη δράση της νικοτίνης στον εγκέφαλο. Σε μεγάλο βαθμό, σχετίζονται και με την υποχώρηση των συμπτωμάτων στέρησης που προκαλεί η έλλειψη νικοτίνης. Με άλλα λόγια, η νικοτίνη ανακουφίζει τα συμπτώματα που η ίδια δημιουργεί!

 

Συμπτώματα στέρησης

Η αποχή από το κάπνισμα προκαλεί μια σειρά από συμπτώματα στέρησης, τα οποία μπορεί να είναι τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά. Συνήθως εμφανίζονται μέσα σε 2 έως 24 ώρες από το τελευταίο τσιγάρο και είναι πιο έντονα κατά την πρώτη εβδομάδα. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να διαρκέσουν από μερικές ημέρες έως και 1 – 2 μήνες.

Στα πιο συχνά συμπτώματα περιλαμβάνονται:

• Έντονη επιθυμία για κάπνισμα
• Ευερεθιστότητα, άγχος, νευρικότητα και καταθλιπτική διάθεση
• Δυσκολία στη συγκέντρωση
• Αυξημένη όρεξη και αίσθημα πείνας
• Πονοκέφαλοι
• Διαταραχές ύπνου (αϋπνία, διακοπές ύπνου ή πολύ πρωινό ξύπνημα)
• Γαστρεντερικά προβλήματα (δυσκοιλιότητα ή διάρροια)
• Πονόλαιμος και βήχας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν βιώνουν όλοι οι καπνιστές τα ίδια συμπτώματα, ούτε στον ίδιο βαθμό. Ορισμένοι δεν παρουσιάζουν καθόλου ενδείξεις στέρησης, ενώ άλλοι εμφανίζουν μόνο ήπια ή περιορισμένα συμπτώματα. Η ένταση και η διάρκεια εξαρτώνται από παράγοντες όπως η διάρκεια του καπνίσματος, ο αριθμός των τσιγάρων ανά ημέρα και η συχνότητα χρήσης.

 

Διακοπή της νικοτίνης

Η νικοτίνη είναι μια ουσία με ισχυρή εθιστική δράση που επηρεάζει βαθιά τόσο το σώμα όσο και το μυαλό. Παρότι μπορεί προσωρινά να προκαλέσει ευχαρίστηση, συγκέντρωση ή χαλάρωση, στην πραγματικότητα ενισχύει έναν φαύλο κύκλο εξάρτησης. Η διακοπή της νικοτίνης δεν είναι εύκολη, αλλά είναι απολύτως εφικτή με τη σωστή υποστήριξη, επιμονή και ενημέρωση.

Η αρθρογραφία του δικτύου Green Pharmacy αντλεί στοιχεία μόνο από έγκυρες πηγές και επίσημους φορείς. Η αρθρογραφία σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ιατρική διάγνωση και αγωγή.

Βρείτε τώρα δίπλα σας ένα φαρμακείο του Δικτύου Green Pharmacy εδώ!