Καρκίνος του παχέος εντέρου : γιατί είναι σημαντική η πρόληψη και η έγκαιρη ανίχνευση.

Τι είναι ο καρκίνος του παχέος εντέρου;

 

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι ένας κακοήθης όγκος που προσβάλλει το παχύ έντερο και το ορθό. Οφείλεται στη μη φυσιολογική ανάπτυξη των κυττάρων στην εσωτερική επιφάνεια του παχέος εντέρου, τα οποία σχηματίζουν τους λεγόμενους πολύποδες.

Οι πολύποδες είναι συνήθως καλοήθεις. Έχουν ωστόσο τη δυναμική να εξελιχθούν σε κακοήθεις. Πιο συγκεκριμένα, το 70-90% των καρκίνων του παχέος εντέρου προέρχονται από καλοήθεις, αδενωματώδεις πολύποδες (αδενώματα) που μετεξελίχθηκαν σε κακοήθεις.^[1]

 

Τι γνωρίζουμε για αυτόν;

 

• Κάθε χρόνο διαγιγνώσκονται 1,9 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως με καρκίνο του παχέος εντέρου. ^[1]
• Σύμφωνα με το EU Science Hub ^[2], ο καρκίνος του παχέος εντέρου βρίσκεται ανάμεσα στις τέσσερις συχνότερα διαγνωσμένες νεοπλασματικές ασθένειες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μαζί με τον καρκίνο του μαστού (πρώτος σε συχνότητα) και τον καρκίνο του προστάτη και του πνεύμονα.
• Αποτελεί την δεύτερη σε συχνότητα αιτία θνησιμότητας από καρκίνο, με περίπου 170.000 θανάτους σε ετήσια βάση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. ^[3]
• Εμφανίζεται τόσο σε άνδρες όσο και σε γυναίκες, με μεγαλύτερη επίπτωση στους άνδρες. ^[3]
• Παρουσιάζεται, κυρίως, μετά την ηλικία των 50 ετών ^[1], μπορεί όμως να εντοπιστεί σπανίως και σε μικρότερη ηλικία, με μεγαλύτερη θνησιμότητα. ^[4]

H εμφάνιση του καρκίνου του παχέος εντέρου θα αυξάνεται στα επόμενα έτη (3,2 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως μέχρι το 2040^[1]), κυρίως λόγω της γήρανσης του πληθυσμού και συνοδών παραγόντων όπως το κάπνισμα, η κατάχρηση αλκοόλ, η κακή διατροφή, η απουσία φυσικής δραστηριότητας και η παχυσαρκία.

Ωστόσο, πρόκειται για έναν τύπο καρκίνου μπορεί να προληφθεί και να θεραπευθεί, αν εντοπιστεί έγκαιρα. Η έγκαιρη ανίχνευση οδηγεί σε έγκαιρη θεραπευτική αντιμετώπιση, που σημαίνει καλύτερη πρόγνωση για τον ασθενή, ταχύτερη ανάρρωση και αυξημένες πιθανότητες ίασης (ακόμη και άνω του 90%).^[1]

 

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου; ^[1]

 

Οι παράγοντες που σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου είναι :

• ηλικία : ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου αυξάνεται με την ηλικία, με τις περισσότερες περιπτώσεις να εμφανίζονται σε άτομα άνω των 50 ετών
• οικογενειακό ιστορικό : το οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου ή ορισμένες γενετικές καταστάσεις, όπως το σύνδρομο Lynch και η οικογενής αδενωματώδης πολυποδίαση (FAP), μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο
• ατομικό ιστορικό : τα άτομα που έχουν εμφανίσει στο παρελθόν καρκίνο του παχέος εντέρου ή έχουν διαγνωσθεί με ορισμένους τύπους πολυπόδων ή με χρόνιες φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου (π.χ. ελκώδη κολίτιδα ή κολίτιδα Crohn) διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο
• τρόπος ζωής : η ανθυγιεινή διατροφή, η κατανάλωση αλκοόλ, η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας, το κάπνισμα, ακόμη και η παχυσαρκία με τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.

Πιο συγκεκριμένα για τον τρόπο ζωής, σύμφωνα με την Επαγγελματική Ένωση Γαστρεντερολόγων Ελλάδας ^[5] και το Ελληνικό Ίδρυμα Γαστρεντερολογίας & Διατροφής ^[6] :

• Κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και γαλακτοκομικών : μελέτες δείχνουν ότι ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου παχέος εντέρου είναι χαμηλότερος σε άτομα που καταναλώνουν συστηματικά φρούτα και λαχανικά, και τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες. Προστατευτικές ιδιότητες φαίνεται να έχει επίσης η λήψη ασβεστίου και μαγνησίου.
• Κατανάλωση κόκκινου κρέατος και ζωικών λιπαρών : σε αρκετές μελέτες, η κατανάλωση κόκκινου κρέατος και ζωικού λίπους (περισσότερες από 3-4 φορές την εβδομάδα) φαίνεται ότι σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου. Σημαντικό ρόλο έχει ο τρόπος μαγειρέματος, και κυρίως το μαγείρεμα σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες λόγω της ανάπτυξης πολυαρωματικών υδρογονανθράκων (ενώσεων με τοξικές, καρκινογόνες και μεταλλαξιογόνες ιδιότητες). Αντίστοιχα στοιχεία αφορούν και τη συστηματική κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος, λόγω της χημικής επεξεργασίας τους με ενώσεις όπως τα νιτρώδη άλατα.
• Άσκηση: η φυσική δραστηριότητα φαίνεται ότι μειώνει κατά 50% τον κίνδυνο προσβολής από καρκίνο παχέος εντέρου.
• Παχυσαρκία: η αύξηση του σωματικού βάρους, κατά την τρίτη και τέταρτη δεκαετία της ζωής του ανθρώπου (Δείκτης Μάζας Σώματος >25), φαίνεται ότι συνδέεται με την αύξηση του κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου. Αρνητική συνεισφορά έχει και η αντίσταση στην ινσουλίνη και η ανάπτυξη σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.
• Κάπνισμα: το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης πολυπόδων στο παχύ έντερο, και την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου.
• Αλκοόλ: τα άτομα που καταναλώνουν συστηματικά αλκοόλ (από 2 έως 4 ή και περισσότερα ποτά ημερησίως) έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου συγκριτικά με όσους δεν καταναλώνουν αλκοόλ. Για τα άτομα που καταναλώνουν έως 1 ποτό ημερησίως, τα αποτελέσματα δεν είναι σαφή. Ο τρόπος συσχέτισης του αλκοόλ με τις αλλοιώσεις του παχέος εντέρου φαίνεται να έγκειται στη μειωμένη πρόσληψη και απορρόφηση φυλλικού οξέος.

 

Ποια είναι τα συμπτώματα; ^[1]

 

Στα αρχικά της στάδια, η νόσος είναι συνήθως ασυμπτωματική.

Τα παρακάτω συμπτώματα δεν σημαίνουν υποχρεωτικά ότι ένα άτομο έχει καρκίνο του παχέος εντέρου, αλλά συνεκτιμώνται στη διάγνωση του καρκίνου :

• αλλαγή στις εντερικές κενώσεις  (π.χ. συνεχείς μεταβολές από διάρροια σε δυσκοιλιότητα και αντίστροφα,  αλλαγή στη σύσταση ή το σχήμα των κοπράνων, αίσθημα ότι το έντερο δεν αδειάζει πλήρως μετά την κένωση)
• αίμα στα κόπρανα (είτε ανοιχτόχρωμο κόκκινο είτε αίμα σκουρόχρωμο και παχύρρευστο)
• μετεωρισμός και κοιλιακός πόνος που εμμένει
• απότομη / ανεξήγητη απώλεια βάρους
• σιδηροπενική αναιμία λόγω χρόνιας αιμορραγίας που οδηγεί σε κόπωση, αδυναμία και ωχρότητα.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, οι ασθενείς με καρκίνο του παχέος εντέρου που εκδηλώνουν συμπτώματα αποτελούν μόνο το 20% του συνόλου των ασθενών. Οι υπόλοιποι ασθενείς δεν έχουν συμπτώματα και συχνά, τη στιγμή της διάγνωσης, βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο, γεγονός που επιβαρύνει το τελικό θεραπευτικό αποτέλεσμα.

Τα άτομα που εμφανίζουν συμπτώματα, ή που υποψιάζονται ότι έχουν συμπτώματα, πρέπει να απευθύνονται στον γιατρό τους.

 

Με ποιόν τρόπο γίνεται η διάγνωση; ^{[1], [3], [5]}

 

Η διάγνωση της νόσου γίνεται κυρίως με την κολονοσκόπηση ή με αξονική τομογραφία του παχέος εντέρου. Για την επιβεβαίωση της διάγνωσης και την απόδοση του σταδίου στο οποίο βρίσκεται η νόσος κατά τη στιγμή της εξέτασης χρειάζονται συμπληρωματικές εξετάσεις όπως βιοψία ιστού και αξονική τομογραφία θώρακα και κοιλίας (για έλεγχο μεταστάσεων).

 

Πώς μπορεί να προληφθεί;

 

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας^[1] δίνει τις παρακάτω συστάσεις :

• υγιεινή διατροφή, πλούσια σε φρούτα και λαχανικά, φυτικές ίνες και αντιοξειδωτικά
• αποφυγή καπνίσματος
• σωματική άσκηση
• περιορισμός κατανάλωσης αλκοόλ

Συμπληρωματικά, σημαντική θεωρείται η επαρκής πρόσληψη βιταμίνης Β6, βιταμίνης D, ασβεστίου, μαγνησίου και ω-3 λιπαρών οξέων.

 

Ποιος είναι ο προσυμπτωματικός έλεγχος για τον καρκίνο του παχέος εντέρου;

 

Καθώς ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι μια αργά εξελισσόμενη μορφή καρκίνου, τα προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου έχουν καλές πιθανότητες έγκαιρης διάγνωσης. Τα προγράμματα αυτά περιλαμβάνουν τη διενέργεια ελάχιστα ή καθόλου επεμβατικών εξετάσεων για τον εντοπισμό μιας αλλοίωσης σε προκαρκινικό στάδιο (πολύποδας) ή ενός καρκίνου σε αρχικό ή πιο προχωρημένο στάδιο.

 

Ποιοι πρέπει να κάνουν προληπτικό έλεγχο; ^{[1], [3] ,[5]}

 

Προληπτικός έλεγχος πρέπει να γίνεται σε άτομα ηλικίας 50 ετών και άνω, χωρίς ιδιαίτερους επιβαρυντικούς παράγοντες και χωρίς συμπτώματα, καθώς και σε άτομα που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου, λόγω του ατομικού ή οικογενειακού τους ιστορικού.

Σύμφωνα με νεότερες οδηγίες της Αμερικανικής Εταιρείας Καρκίνου ^[7], το όριο των 50 ετών έχει μειωθεί στα 45 έτη.

Η επαναληψιμότητα των προληπτικών ελέγχων ορίζεται από το αποτέλεσμα της αρχικής εξέτασης, κατόπιν σχετικής οδηγίας του γιατρού.

 

Προγράμματα πρόληψης στην Ελλάδα

 

Στην Ελλάδα, τον Οκτώβριο 2024, ξεκίνησε η εφαρμογή του Προγράμματος για την Πρόληψη του Καρκίνου του Παχέος Εντέρου.

Στόχος του προγράμματος είναι η έγκαιρη ανίχνευση των προ-καρκινικών αλλοιώσεων ή ακόμα και της νόσου αυτής καθ’ αυτής, με σκοπό την άμεση παρέμβαση και θεραπεία.

Το πρόγραμμα απευθύνεται σε όλους τους πολίτες ηλικίας 50-69 ετών, οι οποίοι διαθέτουν ΑΜΚΑ, είναι ασφαλισμένοι ή ανασφάλιστοι και δεν έχουν ήδη διαγνωσθεί με νόσους ή φλεγμονώδεις καταστάσεις του παχέος εντέρου.

Περιλαμβάνει αρχικά την προμήθεια ενός self-test (αυτοδιαγνωστικού ελέγχου) από το φαρμακείο, με σκοπό τη διενέργεια αυτού του τεστ από τον πολίτη στο σπίτι του.

Αν το αποτέλεσμα του τεστ είναι θετικό, το πρόγραμμα καλύπτει την επίσκεψη σε γαστρεντερολόγο για κλινική συνεκτίμηση, καθώς επίσης και την προμήθεια καθαρτικού, τον προγραμματισμό και διενέργεια διαγνωστικής κολονοσκόπησης, την αφαίρεση ευρημάτων κατά τη διάρκεια της κολονοσκόπησης και τη διενέργεια  βιοψίας (κατά περίπτωση, και αν κριθεί απαραίτητο).

Περισσότερα στοιχεία για το Πρόγραμμα υπάρχουν στην επίσημη ιστοσελίδα: https://colon.gov.gr/ .

 

Τι είναι το self–test (αυτοδιαγνωστικός έλεγχος) για τον καρκίνο του παχέος εντέρου; ^{[3] ,[5]}

 

Σύμφωνα με την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον Καρκίνο του Παχέος Εντέρου, για τους σκοπούς του προσυμπτωματικού ελέγχου, εξέταση επιλογής θεωρείται ο ανοσοϊστοχημικός προσδιορισμός της ανθρώπινης αιμοσφαιρίνης (Faecal Immunochemical Testing – FIT).

Πιο συγκεκριμένα, τα τεστ αυτοδιαγνωστικού ελέγχου (self-tests) ανιχνεύουν την παρουσία αιμοσφαιρίνης (πρωτεΐνης που βρίσκεται στα ερυθρά αιμοσφαίρια) στα κόπρανα. Πρακτικά, ανιχνεύουν μικροσκοπικά ίχνη αίματος στα κόπρανα, που δεν φαίνονται με  γυμνό μάτι (αυτό που αναφέρεται συχνά ως «κρυφό αίμα»).

Η αρθρογραφία του δικτύου Green Pharmacy αντλεί στοιχεία μόνο από έγκυρες πηγές και επίσημους φορείς. Η αρθρογραφία σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ιατρική διάγνωση και αγωγή.

Βρείτε τώρα δίπλα σας ένα φαρμακείο του Δικτύου Green Pharmacy εδώ!